مطالعه اثر ضدقارچی اسانس درخت بنه (pistacia atlantica desf. ssp. kurdica) بر رشد قارچ عامل کپک سیاه (aspergillus niger)

مقدمه و هدف: بخش اعظم ضایعات پس از برداشت میوه‌ها و سبزی ها به دلیل حمله عوامل بیماریزای قارچی است و در این میان قارچ عامل کپک سیاه (aspergillus niger) عامل بخشی از فساد میوه ها و سبزی ها در حین نگهداری در انبار و سردخانه می باشد. کاربرد قارچکش‌های مصنوعی روش معمول در کنترل بیماری‌های پس از برداشت است اما این مواد شیمیایی به دلیل اثرات سوء جانبی و ناشناخته آنها موجب افزایش نگرانی مصرف‌کنندگان شده‌ و استفاده از آنها با محدودیت‌های زیادی مواجه شده است. بنابراین، محققان به دنبال کنترل قارچ های عامل فساد پس از برداشت با استفاده از مواد طبیعی از جمله منابع گیاهی هستند. اسانس‌های گیاهی دارای خصوصیات ضدمیکروبی و ضدقارچی خوبی بوده و به دلیل ماهیت نسبتاً بی خطرشان توجه محققان و مصرف کنندگان زیادی را جلب کرده‌اند. بر همین اساس تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات ضدقارچی اسانس بدست آمده از برگ و گل آذین درختان نر و ماده بنه (pistacia atlantica desf. ssp. kurdica) بر قارچ آسپرژیلوس انجام گرفت. روش کار: برگ و گل آذین درختان نر و ماده درخت بنه به طور جداگانه برداشت شده و پس از خشک کردن در سایه، با استفاده از دستگاه کلونجر، اقدام به اسانس گیری از آن ها شد. ترکیبات شیمیایی اسانس های استخراج شده، با استفاده از دستگاههای کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی شناسایی گردیدند. فعالیت ضدقارچی اسانس ها در غلظت های صفر، 1000، 2000 و 3000 میکرولیتر در لیتر و به روش مسموم کردن محیط کشت در شرایط درون شیشه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: طبق نتایج آنالیز اسانس، آلفا-پینن (09/65-9/33 درصد)، کامفن (29/7-37/3 درصد)، بتا- پینن (45/6-63/2 درصد)، لیمونن (68/7-24/2 درصد) و بورنیل استات (8/7-55/1 درصد) اجزاء غالب شناسایی شده در اسانس اندام های مختلف بنه بودند. بررسی فعالیت ضدقارچی اسانس ها نشان داد که بسته به نوع و غلظت اسانس، میزان اثرگذاری اسانس ها متفاوت بود. با افزایش غلظت اسانس فعالیت ضدقارچی اسانس ها نیز افزایش یافت. همچنین خاصیت ضدقارچی اسانس برگ بیشتر از اسانس گل آذین بود. بیشترین و کمترین اثر مهارکنندگی رشد قارچ به ترتیب در اسانس برگ و گل آذین درختان ماده مشاهده گردید. نتایج همچنین نشان داد که اسانس ها در غلظت-های به کار رفته دارای اثر بازدارندگی از رشد قارچ بوده اند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که اسانس برگ ها از فعالیت ضدقارچی بیشتری نسبت به اسانس گل آذین برخوردارند. همچنین می توان از اسانس اندام های مختلف درخت بنه به ویژه برگ ها به عنوان یک ترکیب طبیعی برای کاهش رشد قارچ عامل کپک سیاه استفاده نمود.