زمین در زیر بار جمعیت و مصرف

دانش‌ها و تکنولوژی‌هائی که امروزه در سرتاسر جهان بکار گرفته می‌شود بیشتر در دویست سیصد سال گذشته به وجود آمده و با سرعت هرچه بیشتر گسترش می‌یابد. موهبت بزرگی است. انسان‌های بیشتری به آن دسترسی دارند و راحت‌تر و طولانی‌تر زندگی می‌کنند. ولی جمعیت و مصرف را نیز افزایش داده است و همراه خود چالش‌ها و آسیب‌های فراوان نیز آورده اند. آنچه در سیصد سال گذشته، به‌ویژه در یک‌صد سال گذشته، و بیشتر از همه در سی سال گذشته، توسط انسان هوشمند انجام گرفته روی زمین اثر بزرگ مقیاس گذاشته است، اثری که با نیروهای موجود در منظومه شمسی برابری می‌کند و شاید موثرتر از آن‌ها نیز هست. چرا که اثرات نیروهای موجود در منظومه شمسی در بازه‌های زمانی یکصدهزار سال و چند صدهزار سال و چند میلیون سال خود را نشان می‌دهند، در صورتی که اثر انسان خود را در بازه‌های چند ده سال نشان داده است. دانش نو، تکنولوژی نو آفریده و تکنولوژی نو به‌زیستن و خوش زیستن را به انسان هدیه کرده است. جمعیت یک میلیارد نفری یکصد سال پیش که همه پَر وزن بودند و هر ده دوازده نفرشان در زیر یک سقف محقر بدون آب و برق و گاز در درون خانه و بدون ماشین و هواپیما زندگی می‌کردند به 7.5 میلیارد نفر پُر وزن که هر دو سه نفرشان مسکن مجهز به آب و برق و گاز و فاضلاب در داخل ساختمان می‌خواهند رسیده است. انسان امروز در سراسر دنیا از حد خوردن و نوشیدن و پوشیدن در حد نمردن دیروز به آنچه که امروز می‌بینیم رسیده است. انسان امروز انتظار دارد هر دو سه نفر شان سرپناه مستقل با آب و فاضلاب و برق و گاز در داخل خانه داشته باشند، در طول چند ساعت سرتاسر دنیا را زیر پا بگذارند. یا مال‌التجاره در اندازه‌ای صدها میلیون تن یعنی در حد و حجم یک کوه از یک طرف دنیا به طرف دیگر آن منتقل کنند. همه این رخدادها به انرژی دارد و بخش بزرگ این نیاز از زغال سنگ و نفت و گازی که از میلیون‌ها سال پیش در اعماق زمین‌ها و دریاها مدفون بوده تامین می‌شود. سوخت‌های فسیلی سوزانده شده به صورت کربن دی اکسید به هوا و آب اقیانوس‌ها داده می‌شود. و تازه متوجه می‌شویم که در چند سال و چند ده سال آینده نه فقط ما انسان‌ها، بلکه گیاه و حیوان و میکروارگانیسم‌ها نخواهند توانست این روند را ادامه دهند. چند راه در پیش رو داریم:1- اقلیم و مکانیسم‌های پایداری و ناپایداری آن را بهتر بشناسیم و از سرنوشتی که تغییرات آن برای اکوسیستم‌ها رقم می‌زند آگاه باشیم.2- به مسئله انرژی توجه کنیم، کم مصرف کنیم، بهتر مصرف کنیم، به انرژی سبز که کربن دی اکسید نشر نکند رو بیاوریم.3- با پیشامدهای خوش و ناخوش گرم شدن زمین و بالا آمدن آب اقیانوس‌ها کنار بیاییم.بیاد داشته باشیم که موجود زنده و زندگی را تنها در روی زمین سراغ داریم. زمین تنها جرم آسمانی شناخته‌ای است که شرایط زیستن در آن فراهم است.از نظر آب و هوایی زمین با دماهای بسیار گرم و بسیار سرد بیگانه نیست. اقلاً در یک میلیون سال گذشته نه ده یخبندان و میان یخبندان از سر گذرانده است. در یخبندان‌ها دمایی تا 10 درجه سردتر از حالا و در میان یخبندان به همین اندازه گرم‌تر از حالا داشته است. بنابراین اگر پیش‌بینی می‌شود که زمین گرم می‌شود و تا پایان سده 21 چهار پنج درجه گرم‌تر خواهد بود برای کره زمین رخداد غیرعادی نیست. این انسان و حیوان و میکرو اورگانیسم‌ها هستند که آسیب خواهند دید.هر دوره یخبندان و میان یخبندان نزدیک به 110 تا 120 هزار سال طول می‌کشد. در این زمان طولانی موجودات زنده، از گیاه و حیوان، از دریایی و خاکی، از میکرو ارگانیسم و ماکرو ارگانیسم، مجال تطابق با تغییرات آرام محیط زیست خود را دارند. ولی اگر تغییر دمای چهار و پنج درجه‌ای یا بالا آمدن آب اقیانوس‌ها به اندازه یک متر، یا آب شدن نیمی از یخ قطب‌ها تنها در یک بازه زمانی چند ده و چند صد سال اتفاق بیفتد، انسان و حیوان و گیاه و میکروارگانیسم در هیچ جای کره خاکی، از قله کوه‌ها تا قعر دریاها، از قطب‌ها تا استوا، مجال تطابق با این تغییرات تقریباً ناگهانی را ندارند، شرایط زیستن برایشان دشوار و شاید برای بعضی غیرممکن بشود. چرا اقلیم زمین تغییر می‌کند و تغییرات آن سریع شده است. دانش جدید می‌گوید کربن دی اکسید و متان و چند گاز دیگر در جو زمین که در سال‌های اخیر گازهای گلخانه‌ای نامیده شده‌اند و دی اکسید کربن عمده‌ترین آن‌هاست، مانند یک پتو روی زمین عمل می‌کنند. اگر پتو نازک باشد زمین سرد می‌شود و اگر ضخیم باشد زمین گرم می‌شود. درخت و حیوان و میکروارگانیسم‌ها کربن دی اکسید را از جو زمین می‌گیرند و خنک‌کننده هستند. سوزاندن زغال سنگ و نفت و گاز و بقایای حیوانی و گیاهی کربن دی اکسید نشر می‌دهند و گرم‌کننده هستند.برای انسان هوشمند شاید کنار آمدن و احیاناً فرار کردن از ناخوشی‌ها و ناشادی‌های تغییر اقلیم آسان باشد. ولی حیوان و گیاه و میکروارگانیسم‌های هوا و خاک و مخصوصاً آب را به خاطر گناه ناکرده‌شان نباید پادافراه داد. به اکوسیستم نباید آسیب رساند یا حداقل کمتر آسیب رساند.اگر می‌توانیم در بزرگ مقیاس کربن دی اکسید را از هوا و آب جمع کنیم و در اعماق زمین حبس کنیم. در هر کجا که توان داریم توان طبیعی سیاره‌مان برای جذب کربن دی اکسید افزایش دهیم، جنگل‌ها را توسعه دهیم. اقیانوس‌ها را از اسیدی شدن بیشتر جلو بگیریم و به میکروارگانیسم دریاها مجال رشد بیشتر و جذب بیشتر گازهای گلخانه‌ای بدهیم. زمین و اقیانوس را به هر راهی که می‌دانیم و یا در آینده خواهیم دانست سفید نگاه داریم که بخشی از نور خورشید را به فضا برگرداند و زمین را خیلی گرم نکند.