ارزیابی تناسب کاربری زمین برای اجرای طرح‌های تغذیه مصنوعی در دشت ابهر

دشت ابهر، در جنوب‌خاوری استان زنجان و شمال‌باختری ایران، دارای اقلیم خشک است. در سال‌های پیشین، آبخوان این دشت، به سبب اضافه برداشت، مدیریت نادرست و خسکسالی، با افت شدید آب زیرزمینی رو به رو شده است. در این زمینه، اجرای طرح‌های تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی، در دشت بایسته است. در این پژوهش، برای افزایش کارایی اجرای طرح-های آتی، معیارهای کلیدی برای شناسایی پهنه‌های مناسب برای تغذیه مصنوعی، دربرگیرنده شیب زمین، کیفیت آب زیرزمینی، جنس خاک، کاربری زمین، قابلیت انتقال آبخوان، تراکم زهکشی، نرخ بارندگی، نرخ تبخیر، ژرفای آب زیرزمینی، فاصله از شهرها، فاصله از روستاها، فاصله از چاه‌ها و چشمه‌ها، و فاصله از رودخانه‌ها گزینش و با بهره‌مندی از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی، وزن نسبی معیارها، در نرم ‌افزار اکسپرت چویس برآورد شد. پس از برآورد نرخ سازگاری مدل، برای معیارهای گوناگون، نقشه‌هایی با فرمت رستری (شطرنجی) در سامانه اطلاعات مکانی تهیه و با یکپارچگی این نقشه‌ها، نقشه پهنه‌بندی پایانی پردازش و به پنج رده بسیار مناسب (8/2% از مساحت کل)، مناسب (98/12% از مساحت کل)، میانه (73/22% از مساحت کل)، کم‌مقبول (3/26% از مساحت کل)، و نامناسب (19/35 از مساحت کل %) رده‌بندی شد. در پایان، تناسب کاربری جایگاه‌های کنونی اجرای طرح در دشت ابهر (ویستان، خراسانلو یک، خراسانلو دو، و هیدج)، ارزیابی و برآورد شد که جایگاه ویستان در رده مناسب بوده، در حالی‌که طرح‌های خراسانلو یک، خراسانلو دو و هیدج در رده کم‌مقبول هستند و بایسته است با انجام بررسی‌های تکمیلی و بررسی‌های لازم، اجرای طرح در آن‌ها متوقف شود و اجرای طرح به جایگاه‌های مناسب و بسیار مناسب انتقال یابد.

assessing the suitability of land for the implementation of artificial recharge plans in abhar plain

the abhar plain, characterized by an arid/semi-arid climate, is situated in northwestern iran. in previous years, the abhar aquifer has faced a sharp drop in water level due to overdraft, mismanagement, and drought. for these reasons, it is necessary to perform artificial recharge. however, before serving any plan, suitable areas should be selected. this research deals with the zoning of the abhar plain for artificial recharge using the analytical hierarchy process and gis-based methods. first, the main criteria, including groundwater quality, transmissivity, groundwater depth, distance from rivers, wells, springs, slope, geology, land use, drainage density, distance from cities, villages, rainfall, and evaporation rate were selected based on the expert perspective, previous research, access to data, and the quantity and quality of data. then, the criteria and their classes were compared in pairs using the ahp method, and their weights were estimated. a raster map was drawn in the geographic information system for each sub-criterion in the next step. then, the raster map of the sub-criteria was overlapped by the weighted linear combination method, and the final suitability map was obtained and classified into five categories, including very suitable (2.8% of the total area), suitable (12.98% of the total area), moderate (22.73% of the total area), less acceptable (26.3% of the total area), and unsuitable (19.35% of the total area). in the last stage, the suitability of the operating artificial recharge sites (vistan, khorasan-lu 1, khorasan-lu 2, and hidaj) was evaluated and estimated that the location of the vistan site is suitable, while others are in the least acceptable category. therefore, stopping the implementation of the plan in these sites and transferring them to suitable and very suitable locations is necessary.