بازتاب باورهای خرافی در دیوان انوری

فرهنگ و باورهای مردم در حکم زندگینامه و شرح احوال و سیرت‌ توده‌های عوام و عامل اصلی و شاخص خصلت‌ها و تصویر اصیل آداب و عادات هر قوم و روشنگر سوابق تاریخی و نشان دهنده‌ی تحوّل فکری و تکامل اجتماعی مردم است. فرهنگ عامّه، با تمام عناصر و موادّ طبقه بندی شده‌ی خود در دیوان انوری به شکل‌های گوناگون انعکاس یافته است. انوری تحت تاثیر فرهنگ عصر خویش از این عناصر در خلق مضامین متنوّع بهره برده است. کثرت عناصر مندرج در این اثر ادبی، ‌این تصوّر را برای خوانندگان وی به وجود می‌آورد که در عصر او و در کتاب ارزشمندش، همه عناصر فرهنگ عامیانه وجود داشته است. در این گفتار، که به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی تدوین یافته، ابتدا به تحلیل و طبقه‌بندی باورهای خرافی و دلایل اعتقاد مردم به آن‌ها پرداخته شده، سپس، باورهای خرافی موجود در دیوان انوری در گروه‌هایی معدود طبقه‌بندی شده‌اند،آنگاه در ذیل هر عنوان اصلی، موارد فرعی و چگونگی باورهای مردم عصر وی ذکر و تحلیل شده است. یکی از نتایج مهم گفتار حاضر آن است که زندگی انسان در هر زمان و مکان و با هر تفکّر و بینشی، سرشار از باورها و اعتقاداتی است که هیچ گاه نمی‌تواند از آن‌ها چشم پوشی کند، هر چند نمی‌توان به طور قطع و یقین آن‌ها را خرافی دانست و انسان، خواسته یا ناخواسته به آن‌ها یقین پیدا کرده و این مسئله در مورد همه‌ی انسان‌ها صادق است.