تغییر مقوله و نقش دستوری کلمات در زبان فارسی

این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای به بررسی و تحلیل تغییر مقوله و نقش دستوری کلمات در زبان فارسی پرداخته است. تغییر مقوله، فرایندی درون زبانی است که به شیوه های افزودن وند اشتقاقی به یک کلمه، کاربرد یک مقولۀ دستوری به جای مقولۀ دستوری دیگر و به کارگیری کلمات در نقش های دستوری دیگر پدید می آید. موضوع این تحقیق با تاکید بر شیوه های دوم و سوم و بر مبنای انواع هفتگانه و نقش های سیزده گانۀ کلمات در زبان فارسی و نیز با استناد به معنا و کارکرد ویژۀ هر کلمه در جمله، بررسی و تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که تغییر مقوله در فعل، اسم و صفتْ نسبتاً زیاد، در ضمیر و حرفْ نسبتاً کم و در قید و صوت (شبه جمله) بسیار کم روی داده است. همچنین تغییر مقوله در اثر کاربرد نوعی کلمه به جای نوع دیگر؛ چون تغییر مقولۀ فعل به اسم و صفت، صفت به اسم و صوت، اسم به صفت، اسم به صوت و حرف، قید مختص به صوت و ضمیر به قید مختص، بسیار بیش تر و فراگیرتر از تغییر مقوله در اثر کاربرد یک نقش دستوری در نقش های دستوری دیگر؛ مثل کاربرد فعل در نقش صفت، صورت گرفته است.