تحلیل تطبیقی مراحل سیر و سلوک عرفانی در منازل‌السائرین خواجه عبدالله انصاری و یوگاسوتره‌های پاتانجلی

اقوام ایرانی و هندی، به‌سبب اشتراکات قومی و فرهنگی و زبانی، دارای تشابهاتی در آموزه‌های دینی و عرفانی خود هستند که این امر در شیوه‌های سیر و سلوک و طریقت عرفانی آنان به‌خوبی جلوه‌گر است. در عرفان ایرانی، مراحل سیرو سلوک، با تعدد و ماهیت‌های متفاوت از سوی عارفان مختلف بازگو شده‌است. ازجملۀ این عارفان، خواجه عبدالله انصاری است که در اثر منازل‌السائرین خود، مقامات سلوک و منازل طریقت را در صد منزل مدون نموده‌است. مکتب یوگا در آیین هندویی نیز، دربرگیرندۀ فنون و آداب سلوک از مراحل ابتدایی تا غایی آن است. در پژوهش حاضر، با روشی توصیفی– تحلیلی و رویکردی تطبیقی، به بررسی ماهیت این دو شیوه پرداخته‌می‌شود. از وجوه اشتراک منازل سیر و سلوک در میان این دو مسلک عرفانی، می‌توان به سیر خطی منازل سلوک در هر دو مکتب، تشابه شیوۀ طریقت در هر دو مکتب از طی مراحل سختِ طریقت و اخلاقیات شرعی به مراحل لطیف‌ترِ کشف‌وشهود، تکیه بر انضباط و نظم عملی و... و از نقاط افتراق این مسئله نیز می‌توان به ادراک متفاوت از حواس ظاهری در مکتب یوگا، جامعیت و تکامل بیشتر منازل سلوک در اندیشۀ خواجه، نمودهای متفاوت وحدت و فنا در این دو مسلک عرفانی اشاره نمود.