جایگاه موالید ثلاثه در اندیشۀ حکمی ناصرخسرو

در منظومۀ فکری ناصرخسرو (م: 481)، مراتب هستی از ابداع در عالم روحانی تا خلق انسان در جهان جسمانی، جایگاه ویژه‌ای دارد. هدف این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته، بررسی و تحلیل موالید ثلاثه در آثار ناصرخسرو است. از دیدگاه او، در عالم سفلی از ترکیبِ چهار عنصرِ خاک، آب، باد و آتش و طبایع گرمی، سردی، خشکی و تری، موالید ثلاثه یعنی جماد، نبات و حیوان پدید می‌آید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد صانع عالم سفلی، نفس کلی است که با ابزار افلاک و اجرام، آن را آفریده است. بر خلاف عالم روحانی، در عالم سفلی آفرینش از نقصان به سوی کمال در حرکت است. نفوس نباتی و حیوانی جزئی از نفس کلی است. نفس نباتی با قوای روینده و خورنده، پایین‌تر از نفس حیوانی است. حیوان بر خلاف نبات حرکت انتقالی دارد و درد و لذت را ادراک می‌کند. عالی‌ترین مرتبۀ نفس، نفس ناطقه است که مختص انسان است و انسان به واسطۀ آن از قوای نطق، تمییز و تدبیر برخوردار است. نفوس نباتی و حیوانی، با مرگ جسم از میان می‌روند امّا نفس ناطقه با دو نیروی علم و حکمت به عالم روحانی و ماوای نورانی نفوس سفر می‌کند.