کم‌بهره‌گی داستان‌های نوجوان دهۀ نود از باورهای عامیانه (مطالعۀ موردی آثار گلشیری، شاه‌آبادی و خانیان)

باورهای عامیانه بخش مهمی از فرهنگ است که بیشترین تاثیر را بر رفتار اجتماعی دارد و مبنای کنش بخشی از خودآگاه یا ناخودآگاه یک ملت است؛ ازاین‌رو شناخت باورهای عامیانه می‌تواند نحوۀ زیست، تفکر، بایدها و نبایدهای جامعه و سیر ادبیات عامه را مشخص کند. این مقاله بر آن است که میزان بازتاب باورهای عامیانه را در رمان‌های نوجوان گلشیری، شاه‌آبادی و خانیان بررسی کند تا مشخص شود نویسندگان ایرانی حوزۀ نوجوان، چگونه از کارکردِ این نوع ادبیات استفاده می‌کنند و راه شناخت و درک پیشینۀ فرهنگی را برای نوجوان ایرانی مُیسر می‌سازند. برای تحقق این هدف، شش داستان پُرمخاطب این حوزه با روش توصیفی بررسی شده و ضمن آن به تعریف اصطلاحاتی همچون فرهنگ عامه، فولکلور، باورها و باورهای عامیانه، دورۀ نوجوانی، ادبیات و داستان نوجوان پرداخته شده است. داستان‌های مورد نظر عبارت‌اند از: آرش و تهمینه و گورشاه از سیامک گلشیری، دروازۀ مردگان، شب خندق و کابوس‌های خنده‌دار از حمیدرضا شاه‌آبادی و امپراتور کوتولۀ سرزمین لی‌لی‌پوت و طبقۀ هفتم غربی از جمشید خانیان. در هر اثر برای آشنایی مخاطب، ابتدا خلاصۀ کتاب آمده است؛ سپس ساختار و کلیت اثر با نگاهی نقادانه بررسی و در پایان نیز میزان بهرۀ داستان از باورهای عامیانه ذکر شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نویسندگان مذکور، چندان تمایلی به طرح فرهنگ بومی و باورهای عامیانه در آثار خود ندارند و حتی اگر به‌ندرت باور عامیانه‌ای در داستانی آمده، کارکردهای آن به‌اندازۀ کافی مورد توجه قرار نگرفته و طرحِ آن در داستان، تصادفی است.