بررسی شخصیت و اندیشه‌های عرفانی بایزید بسطامی در تذکره الاولیاء و دستور الجمهور

در این مقاله شخصیت و اندیشه‌های عرفانی بایزید بسطامی از عرفای مشهور قرن دوم و سوم هجری، در دو کتاب تذکرة‌الاولیاء و دستورالجمهور که مهم‌ترین منبع مطالعاتی دربارۀ اوست، مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا شرح اجمالی از زندگی و طریقۀ عرفانی بایزید را بیان کرده‌ایم، سپس شباهت‌ها و تفاوت‌های منظومۀ فکری بایزید را در دو اثر مذکور بررسی کرده‌ایم. به طور کلی مهم‌ترین هدف بایزید بسطامی در عرفان، فناء در معشوق است و برای نیل بدین هدف، ضمن رد کرامات و انتقاد از صوفی‌نمایان و زاهدان و پایبندی به شریعت و توجه به مسئلۀ حبّ در میان حق و خلق، راهکار‌هایی را بیان می‌کند که شامل: نماز و ذکر حق، تسبیح خداوند، توجه به صفت رزاقی حق، توکل، توجه به حلال و حرام، احترام به پیامبر، دوستی با اولیاء، ستایش مقام مادر، رعایت ادب، انسان دوستی، مصاحبت با حیوانات، ترک خلق، ترک تعلقات، ترک حجاب‌ها، ترک انانیت، دوری از غیبت و عیب جویی دیگران، تحمل بلا و ریاضت، تواضع و خاکساری و اظهار عجز و نیاز است.