بررسی جنبه‌های زیبایی‌شناسی آیات قرآن در رتبة‌الحیات خواجه یوسف همدانی

از شیوه‌های تاثیرگذاری و جنبه‌های هنری متون فارسی، به‌ویژه متون و زبان عرفانی، بهره‌گیری نویسندگان آثار از آیات قرآنی و احادیث و سخنان بزرگان در لابه‌لای کلام و بافت اثر است. رتبةه الحیات اثر خواجه یوسف همدانی، از متون عرفانی قرن ششم است که استفاده از آیات قرآنی در آن، از شگردهای هنری نویسنده برای اقناع مخاطب در طرح دیدگاه‌های عرفانی وی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی پیوند قرآن و دستور زبان فارسی در اثر رتبه الحیات با روشی توصیفی- تحلیلی است. از این‌رو، تمامی آیات به‌کاررفته در متن کتاب به‌دقت استخراج گردیده و جایگاه آیات قرآنی از نظر پذیرش انواع نقش‌های دستوری و همچنین اهداف و اغراض مورد نظر نویسنده در به‌کارگیری آن‌ها، مورد بررسی قرار گرفته‌است. براساس یافته‌های پژوهش، این آیات در نقش‌های دستوری از قبیل نهاد، مسند، مفعول، مضاف‌الیه، متمم، بدل و معطوف به‌کاررفته‌اند که در میان این اجزای دستوری، نقش مفعولی در مقایسه با اجزای دیگر از بسامد بیشتری برخوردار است و استناد و استشهاد، تمثیل و تشبیه، تعلیل و توجیه، تبیین و توضیح ، تحذیر و هشدار نیز، از اغراض اصلی نویسنده در استفاده از آیات قرآن و عامل تقویت کلام و تاثیرگذاری بیشتر دیدگاه‌های عرفانی وی است.