بررسی الگوهای رفتاری سیاوش و سهراب با توجّه به نظریۀ یادگیری شناختی اجتماعی بندورا

انتخاب شیوه های تربیتی صحیح، بحثی پویا در حوزۀ روانشناسی و ادبیات است. با تلفیق این دو شاخه می توان به آراء جدید و راهکارهایی تازه دست یافت. از جمله مبحث قابل بررسی، حیطۀ الگویابی و یادگیری است که یکی از نظریه پردازان آن، آلبرت بندورا است. رویکرد بندورا بر این است که انسان به دلیل قدرت تصویرسازی ذهنی و بازنمایی رویدادها می تواند پیامد اعمال خود را پیش بینی کند و مناسب آن، رفتاری را انجام بدهد یا ندهد. از این رو نظریۀ بندورا بر سرمشق گیری به عنوان منبع قدرتمند رشد تاکید دارد. این مقاله در پی پاسخ به دو سوال است که آیا با توجه به ویژگی هایی که بندورا برای یک انسان به مثابه الگو نام می برد می‌توان تناسبی با شخصیت های شاهنامه پیدا کرد؟ دیگر آنکه الگویابی و تقلید از قهرمانان مورد بحث در شاهنامه تا چه اندازه با معیارهای علمی مورد نظر بندورا انطباق دارد؟ پژوهش حاضر به تحلیل ویژگی های رفتاری و اخلاقی سهراب و سیاوش بر اساس نظریات «بندورا» می پردازد. شجاعت، پاکدامنی، مهارت در جنگ، انسانیت و ... از جمله ویژگی های رفتاری این دو قهرمان است که با توجه به نظریۀ یادگیری شناختی اجتماعی می توان از آن ها به عنوان دو الگوی رفتاری نام برد. نتیجه بدست آمده از بحث نشان می‌دهد که یادگیری و الگویابی اجتماعی از شاهنامه این کیفیت را دارد که در خودباوری جمعی و تاریخی به کمک انسان هویت گریز و یا در جستجوی هویت تاریخی ملی بیاید. بنابراین الگوهای قهرمانی شاهنامه در صورتی‌ که به شیوه صحیح و متناسب با شرایط کنونی جامعه بازآفرینی و بازپروری شوند می‌توانند در جرگۀ الگوهای مشاهده ای قرار گیرند و نیازهای روحی و روانی همزادپندارانه با قهرمانان را در کودکان و نوجوانان تامین کنند.