نمودهای هنجارگریزی معنایی در شعر زلالی خوانساری

در نظریۀ فرمالیسم وجه شعری بر اثر گریز از هنجار زبان برای اغراض هنری پدید می‌آید. از مهمترین این شیوه‌ها در زبان خودکار، هنجارگریزی معنایی است که با کاربرد صورت‌های خیالی و ایجاد روابط معنایی بدیع میان واژگان به دست می‌آید. در این میان سبک هندی به دلیل ویژگی‌هایی همچون دیریاب بودن، گریز از عادت زدگی و همچنین خلق تصویرهای شعری بدیع، آگاهانه و فراگیر از هنجارگریزی معنایی بهره برده است تا شاعران این سبک از جمله زلالی خوانساری از این طریق، سخن خود را برجسته و حسّ زیبایی‌شناسی مخاطب را اقناع کنند. بر این اساس، این پژوهش با هدف بررسی نمودهای هنجارگریزی معنایی در شعر زلالی خوانساری انجام شده است. ابتدا تمامی اشعار دیوان زلالی خوانساری بررسی گردید و ابیاتی که همسو با هنجارگریزی معنایی بود، با روش تحلیل کیفی محتوای متن در سطح بیت، مورد بررسی قرار گرفت و اصلی ترین نمودهای هنجارگریزی معنایی در شعر زلالی خوانساری ارائه ‌شدند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که زلالی خوانساری به عنوان شاعری هنجارگریز، برای رسیدن به معنای بیگانه، مضمون‌سازی و خلق تصاویر جدید در شعرش از این شگردها بهره جسته است: متناقض‌نمایی، حس آمیزی، جاندارانگاری، اسلوب معادله، فرانُمایی، مخالف‌خوانی، وابسته های خاص عددی و هنجارگریزی معنایی از طریق ترکیبات خاص. از میان این شگردها، نمود این هنجارگریزی در شعر وی، بیشتر، از طریق تصاویر پارادوکسی و ترکیبات خاص است. زلالی‌خوانساری از شیوه‌های متنوع هنجارگریزی معنایی در شعر خود به طور گسترده بهره برده است.