وجوه نفرین در دیوان خاقانی

غلبه عواطف مختلف بر انسان موجب بروز عکس‌العمل‌های رفتاری و گفتاری متنوعی می‌شود. نفرین یکی از واکنش‌های گفتاری است که بیشتر از عواطف منفی بوجود می‌آید. این نمود عاطفی در شعر بخصوص در اشعار غنایی که از اهداف آن انتقال عواطف و احساسات است، بسامد گسترده‌ای دارد. هدف این مقاله بررسی نفرین در ادب غنایی با تاکید بر دیوان اشعار خاقانی است که با روش توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل محتوا از منظرهای مختلفی مانند انواع نفرین‌، اشخاص یا پدیده‌های نفرین شده، ارتباط نوع عاطفه و نفرین، معانی ثانویه نفرین و موضوعاتی از این دست بررسی شده‌است. حس خشم و عصبانیت، اندوه، حسد و نفرت از مهمترین عواطفی است که موجب شده شاعر به نفرین بپردازد. نفرین بخشی از ساختار قصاید مدحی خاقانی بخصوص قسمت شریطه‌است که معمولا دشمنان ممدوح مورد نفرین واقع شدهاند و شاعر از این طریق با بیان آرزوها و زبان حال ممدوحان، در پی کسب توجه و علاقه آنها به شعر خود بوده‌است. علاوه بر این نوع نفرین، نفرین هایی دیگری به حاسدان خود، فلک و روزگار و برخی شهرها و حتی نفرین به خود دارد که برخاسته از عواطف نفرت یا شدت اندوه اوست. اگرچه او زبانی استوار و پر صلابت دارد اما بسامد فراوانی نفرین در شعر او نشان‌گر عاطفه حساس و طبع لطیف و زودرنج اوست که تحمل ناملایمات را ندارد و در برابر تجربیات تلخ، زبان به لعن و نفرین می‌گشاید.