تلخیص و تحلیلی بر دیدگاه شفیعی کدکنی در کتاب زبان شعر در نثر صوفیه درآمدی به سبک‌شناسی عرفانی

محمدرضا شفیعی‌کدکنی از نویسندگان برجسته و صاحب‌نظر معاصر در حوزۀ زبان و ادبیّات فارسی است که پژوهش‌های ارزندۀ او در محافل علمی و دانشگاهی درخشش و جذّابیّت خاص خود را آشکارکرده‌است. یکی از آثار وی کتاب «زبان شعر در نثر صوفیانه» است که بر سبک‌شناسی نثر عرفانی متمرکزمی‌شود. وی با رویکرد انتقادی به نگارش این کتاب مبادرت ورزیده‌است. این جستار با ارائۀ تلخیصی و تحلیلی بر دیدگاه نویسنده با شیوۀ نقد محتوای کیفی متن به سامان‌رسیده‌است. مهم‌ترین پرسش در این پژوهش این است که به‌چه‌ دلایلی شفیعی‌کدکنی نثر متون عرفانی را به شعر نزدیک‌کرده‌است؟ در باور وی مهم‌ترین تفاوت میان متون منثور عرفانی و سایر متون، مربوط به زبان است؛ چرا که متون نثر عرفانی با نگاهی جمال‌شناسانه و هنری به الهیات از زبان عاطفی بهره‌گرفته‌اند که برخلاف متون دیگر رسانگیِ بسیار بالا دارند. همچنین وی جریان‌های عرفانی را به لحاظ تاریخی به دو دوره تقسیم‌می‌کند: عرفان اسلامی تا زمان مولانا و عرفان بعد از ابن‌عربی تا قرن سیزدهم که برخلاف شکوفایی جریان دورۀ اول، نوعی انحطاط و افول در این دورۀ اخیر یعنی عرفان بعد از ابن عربی، دیده‌می‌شود. ضمن اینکه در باور وی تفاوت استعاره‌های مرکزی یا مفهومی فراتر از مفهوم بلاغی استعاره، مبنای تمایز افراد شاخص جریان‌ساز در عرفان همچون مولانا و ابن‌عربی است.