مناسک رازوارانۀ مرگ در آیین زرتشتی

«مرگ» اندیشه‌ای است که همواره ذهن آدمی را به خود مشغول داشته‌ و برای چاره‌جویی در برابر این پدیدۀ ناگزیر انبوهی از آداب و باور پیرامون آن شکل گرفته و تبدیل به یکی از مهم‌ترین آیین‌های تشرف در تاریخ زندگی بشریت گردیده است. اصطلاح رازآموزی یا تشرف بر مجموعه‌ای از مناسک و آموزش‌هایی گفته می‌شود که تکرار کهن‌الگوهای ذهنی هر جامعه‌ای است و در نهایت موجب ایجاد تغییر و تحولی بنیادی در وضعیت جسمانی، فرهنگی، دینی و اجتماعی فرد مشرف یا رازآموخته می‌شود. به عبارتی رازآموزی و تشرف موجب تغییر در وضعیت وجودی فرد نوآموز گردیده و او را به شخص دیگری متفاوت با آنچه بوده، تبدیل می‌کند و زندگی نوینی برای نوآموز رقم زده می‌شود.گرچه مناسک مربوط به تشرف در گذر زمان دستخوش دگرگونی شده، ولی کماکان تا به امروز به حیات خود ادامه داده است و در تمامی لحظات برجسته و حساس زندگی آدمی از زمان تولد، بلوغ، ازدواج تا مرگ اجرا می‌گردد. این مقاله برای نخستین بار با نگاهی موشکافانه به بررسی آیین‌های تشرفی مرگ در باور ایرانی پرداخته است و مشخص نموده است که مراحل سه‌گانۀ «گسست، گذار و پیوست» که در تمامی آیین‌های تشرفی قابل تشخیص است، در مناسک تشرفی مرگ در باور ایرانی تفاوت اندکی به خود گرفته که البته می‌تواند ناشی از اندیشۀ دوگانه‌پرست ایرانی باشد: بنابر پژوهش حاضر می‌توان هر یک از مراحل گسست، گذار و پیوست را در آداب ایرانی به دو بخش «گسست نخستین وگسست نهایی، گذار دو وجهی، پیوست نخستین و پیوست نهایی» دسته‌بندی نمود. این پژوهش به شیوۀ کتابخانه‌ای و سندکاوی انجام شده و به روش استقرایی، برپایۀ مشاهده جرئیات و ارتباط آنها با یکدیگر برای رسیدن به قوانین کلی، انجام شده است.