عشق و ویژگی های آن از منظر ابن فارض و عطّار

عشق از منظر عمومی آن در ادب عرفانی مادۀ المواد و خمیرمایۀ هستی است که بی آن روند حیات موجودات و به ویژه انسان ها معنایی نخواهد داشت و از رویکرد خاصّ آن در عرفان و بخصوص دیدگاه عرفای بزرگی چون عطار و ابن فارض، مرحله ای است که سالک باید برای قدم گذاردن بدان، شایستگی و سزاواری هایی را کسب کند. مسئلۀ محوری مقالۀ کنونی، چگونگی مواجهۀ عطار و ابن فارض با مقولۀ عشق، عاشق و معشوق است و اینکه چه خصوصیاتی را در هر مورد مدّ نظر داشته، افکار و اندیشه های ایشان چه قرابت ها و بعضاً تفاوت هایی دارد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که عطار و ابن فارض به واسطۀ بهره مندی از آبشخور قرآن و روایات و پیشینۀ عرفان عملی اسلام تا میزان بسیاری در رویّۀ فکری شان در خصوص عشق، وحدت نظر دارند و اختلافات بروز یافته نیز گاهی متاثر از فضای اجتماعی و اندیشگی محل حیات شان دارد. اهمّ مشترکات بحث در مضامینی چون ازلیّت عشق، سختی های آن، دردِ عشق، شب زنده داری عاشق، ملامت شدن عاشق، عجز عاشق از شناخت حق، الطاف و عنایاتِ معشوق و تجلی معشوق در عالم هستی دیده می شود. پژوهش حاضر با تکیّه به روش کتابخانه ای و تحلیل و توصیف محتوای کیفی و مبتنی بر شیوۀ آمریکایی ادبیات تطبیقی انجام شده است. جامعۀ آماری پژوهش بر اساس منطق الطیر و مصیبت نامۀ عطار و دیوان ابن فارض است.