از گشتاسپ‌نامه تا شاهنامه و از شاهنامه تا گرشاسپ‌نامه (بررسی تاثیر و تاثرات بین سه حماسه‌سرای نخستین زبان فارسی: دقیقی، فردوسی و اسدی طوسی)

وجود گشتاسپ‌نامه در شاهنامه، این نکته را آشکار می‌کند که فردوسی، دست‌کم در آغاز شاعری خود، از آن تاثیر پذیرفته است. با بررسی ابیات گشتاسپ‌نامه و سنجش آن‌ها با ابیات شاهنامة دانای طوس نیک درمی‌یابیم که فردوسی به‌ویژه در آغاز سرایش اثر حماسی خود، منظومة حماسی دقیقی را دقیقاً پیش چشم داشته است. علاوه بر تصمیم او برای استفاده از منبع مشترک با دقیقی (شاهنامه ابومنصوری)، انتخاب قالب و وزن مشابه (مثنوی، متقارب)، همانندی‌های بسیار در قوافی، طرز بیان، صورخیال و آرایه‌ها این ادعا را به‌درستی ثابت می‌کند. بااین‌همه در برتری کامل ادبی شاهنامه بر گشتاسپ‌نامه تردیدی نیست. با بررسی گرشاسپ‌نامه نیز درمی‌یابیم که اسدی طوسی کاملاً متاثر از شاهنامه به سرایشِ منظومة حماسی خود پرداخته و از مقلّدان موفق و پیروان نسبتاً موفق شاهنامه بوده است. البته او منبع متفاوتی برای نظم انتخاب کرده بود، ولی از حیث شعری، شباهت و قرابت بیت بیتِ شاهنامه و گرشاسپ‌نامه، از لحاظ ادبی و زبانی، در جای جایِ دو منظومه روشن است. البته اسدی نیز هرگز به قدرت ادبی فردوسی در حماسه‌سرایی نزدیک نشده، از این حیث، دقیقی نیز از او موفق‌تر بوده است. در این جستار، با رویکرد مروری، نظر برخی منقّدان و ادبای گذشته درباره رابطه شعر این سه طوسی بزرگ مرور شده است و برای تثبیت آن، شواهدی از سطوح مختلف ادبی، از قیاس منظومه‌های دقیقی و فردوسی، همچنین با رویکرد توصیفی، فردوسی و اسدی نقل شده است تا تاثیرپذیری فردوسی از دقیقی و اسدی از فردوسی، به‌وضوح نمایان شود.