واکاوی نقش شاهنامۀ فردوسی در بازنمایی، پیوستگی و ماندگاری تمدن و هویت ایرانی

هویت یا کیستی انسان ریشه در فضا و زمان زندگی و پیشینه و اندیشۀ او دارد. انسان موجودی اجتماعی است و زبان ابزار بیان اندیشه­اش و برقراری ارتباطش با دیگر انسان‌ها. بدین‌صورت، هویت جوامع انسانی از فضا و زمان زندگی و پیشینۀ اعضای آن شکل می­گیرد و هویت ملت‌ها، یعنی متشکل­ترین و هدفمندترین جوامع انسانی، بر سه ستون اصلیِ جغرافیای مشترک، تاریخ مشترک و زبان مشترک استوار می­شود. همۀ مولفه­ها و عناصر دیگر هویتی انسان‌ها هنگامی­که به قالب ملتی درمی­آیند، در دل این سه ستون جای می­گیرند یا کم­اثر می­شوند. هویت ملی ایرانی که در طول چند هزاره­ تاریخ ایران شکل گرفته و تغییر و تحول بسیار یافته­؛ بر سه ستون اصلیِ جغرافیای ایران، تاریخ ایران و زبان فارسی استوار شده که در سه دورۀ تکامل زبانی از باستانگان تا امروز، زبان ملی و فرهنگی ایرانیان بوده است. شاهنامۀ فردوسی پلی است که شاعر حکیم ساخته تا بتواند تمدن، تاریخ، زبان و دیگر عناصر تمدنی، هویتی و فرهنگی ملت ایران در دوران باستان، همچون خرد و داد به­عنوان بن­مایه­های اصلی اندیشۀ ایرانی و درفش کاویانی به ­عنوان پرچم ملی را به ایران و ایرانیان دورۀ اسلامی انتقال دهد. او در شاهنامه، جغرافیای سرزمین ایران را ترسیم و تاریخ ایران را حکیمانه و همه را به زبان فارسی روایت کرده است، که زبان ملی ایرانیان و نماد ایرانیت بوده و هست. بدین­سان، او توانسته است با بازنمایی و ثبت جغرافیا، تاریخ و زبان ملی ایران، هر سه ستون هویت ملی ایرانی را یکجا در شاهنامه ماندگار سازد.