بررسی مظاهر رشد دانش، فرهنگ و هنر در زندگی اجتماعی ایرانیان باستان با نگرش به شاهنامه فردوسی

زوایای آشکار و پنهان تاریخ، فرهنگ و هنر ایران باستان در سطوح مختلف جای تحقیق و پژوهش دارد. مظاهر رشد مدنیت و زندگی اجتماعی ملت ایران و سهم دانش، فرهنگ و هنر از عصر باستان، نمودهایی فراوانی در منابع موجود دارد. شاهنامه ازاین‌جهت متن قابل‌تاملی است که در این جستار، به‌عنوان دریچه‌ای برای بررسی تاریخ تمدن ایران از آن استفاده شده است. ازجمله مظاهر رشد زندگی اجتماعی در عصر باستان که مطابق جستار حاضر در شاهنامه شواهدش وجود دارد، می‌توان به اهمیت وجود باورهایی درباره اصول احترام در روابط خانوادگی، تعلیم کودکان و جوانان، برخورداری از آموزش‌وپرورش، آیین‌های مرسوم در دربار پادشاهان، آیین استقبال و بدرقة میهمانان و رعایت عدالت و تامین امنیت‌های اجتماعی اشاره کرد. در سطح اقتصادی نیز نمودهایی از رشد توانایی در تولید محصولات متنوع کشاورزی و دامی و صادرات محصولات این دو صنعت، همچنین رشد دیگر صنایع و هنرهای ایرانی، ارتقای شهرسازی بر اساس اصول مهندسی و بهداشتی، افزایش عظمت و شگفتی فن‌آوری در ساخت بناهای کهن مانند طاق کسری را باید نام برد که در شاهنامه شواهدی دارد. در سطح سیاسی، استقرار حکومت مرکزی، سازماندهی شهرها و پاسداری نیروی دریایی ایران در اقیانوس هند و در سطح فرهنگی، رشد کتابت و افزایش تنوع کیفی و کمی آثار مکتوب از دیگر مظاهر رشد تمدن است که در شاهنامه بازتاب دارد. این پژوهش، در جستجوی کشف دلالت‌های وجود تمدن پیشرفته در فلات ایران از عصر باستان، بر اساس تحلیل و تطبیق منابع و آثار مختلف، با نگرش متمرکز بر شاهنامه فردوسی صورت گرفته است