مقایسه‌ خویشکاری تیشتر و دیو اپوش در داستان هاشم و ریاضه ابومسلم‌نامه با داستان ضحاک و افراسیاب شاهنامه

یکی از الگوهای تکرارشونده در اسطوره‌ها و به‌تبع آن در آثار حماسی، نبرد قهرمان با دیو یا اژدهاکشی و مبارزه با اهریمنان مظهر خشکی و خشکسالی است که نشان از اهمیت جایگاه آب در حیات بشری است تا جایی که هر آنچه مانع رسیدن آن به مردم شده، دیو خوانده می‌شده است. اهمیت آب تا جایی بوده که سالانه مراسم آیینی در پاسداشت و ستایش ایزد تیشتر برگزار می‌شده است. در این پژوهش که با روش تحلیلی- توصیفی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است، به مقایسۀ تطبیقی خویشکاری تیشتر و دیو اپوش در داستان هاشم و ریاضه‌ ابومسلم‌نامه با داستان ضحاک و افراسیاب شاهنامه پرداخته شده است. در هر سه داستان تکرار نبرد تیشتر و دیو اپوش دیده می‌شود. در هر سه زنان و آب‌هایی که زندانی شده بودند، آزاد می‌شوند؛ اما فرق آن‌ها در فرجام نیروهای اهریمنی است. فریدون ضحاک را به بند می‌کشد؛ کیخسرو افراسیاب را می‌کشد و غول- دیو ابومسلم‌نامه پس از به خواب دیدن پیامبر، به نیروهای خیر و ایزدی، تغییر هیئت می‌دهد و خودش در آزادی ریاضه، هاشم را یاری می‌کند.