بررسی نقش زبان فارسی در تکوین هویّت ملّی در شاهنامه

شناخت مولفه‌های هویّت‌بخش در آثار ادبی که بخش وسیعی از فرهنگ یک ملت است، عاملی مهم در شناخت تاریخ یک سرزمین است. در نخستین سده‌های هجری قمری پس از فتح ایران توسط اعراب و استیلای سیاسی آنان بر کشور ایران و با روی کار آمدن حکومت امویان، توجه به هویّت در میان ایرانیان به یکی از مباحث چالش‌برانگیز تبدیل شد. تحقیر امویان نسبت به اقوام ایرانی، فردوسی را بر آن داشت تا با تکیه بر پیشینۀ غنی ایرانیان پیش از اسلام به احیای هویّت ملّی خویش بپردازد. شاهنامه به‌عنوان برترین اثر حماسی ایران سندی ملّی به‌منظور حفظ مولفه‌های تشکیل دهندۀ هویّت ملّی، عاملی برای تداوم و تکوین آن در گذر زمان محسوب می‌شود. در پژوهش پیش‌ رو، که به‌شیوۀ توصیفی تحلیلی برمبنای مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفته است، به بررسی مولفه‌های هویّت ملّی و نقش شاهنامه و تکوین و احیای هویّت ملّی ایرانی به کمک توجه به زبان فارسی پرداخته‌ایم. نتایج پژوهش حاکی از آن است که فردوسی با آگاهی از نقش زبان در حفظ هویّت ملّی ایران در زمانه‌ای که خطر نابودی ملیت و قومیت ایرانی وجود داشت، با سرایش شاهنامه به زبان فارسی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی هویّت‌ساز، توانست به احیای هویّت ملّی ایرانیان کمک شایانی کند.