تاثیر شاهنامۀ فردوسی بر کتاب رستم‌التواریخ

رستم‌التواریخ تالیف رستم‌الحکما، از طرفه کتب تاریخی است که با زبانی عریان‌، بسیاری از حقایق عصر صفویه و قاجار را در برشی از تاریخ این عهد به نمایش گذاشته است. رستم‌الحکما هم، قلمی روان و ادیبانه و هم طبعی شاعرانه دارد. وی در کنار بهره‌گیری از آرایش‌های ادبی چون تسجیع، تشبیه و... در مواضع متعددی از کتابش، ابیات سرودۀ خویش را ذکر کرده که بسیاری از آن‌ها در بحر متقارب سروده شده است. تاثیرپذیری از شاهنامه و شخصیت‌های آن، در جای‌جای کتاب حاضر نیز نمود خاصی دارد. هدف اصلی ما در این پژوهش بیان و دسته‌بندی نوعِ تاثیرپذیری رستم‌التواریخ از شاهنامه است. این پژوهش متضمن چهار بخش است: 1- بررسی واژگان و ترکیبات شاهنامه‌ای در نثر رستم‌التواریخ 2- بررسی اشعار حماسی رستم‌التواریخ و تاثیر شاهنامه بر آن به همراه بررسی زبان حماسی این اشعار 3- استشهاد به اشعار فردوسی در کتاب مذکور 4- بررسی جنگ‌افزارهای شاهنامه‌ای در نثر این کتاب. مطابق این پژوهش، رستم‌الحکما سیزده شعر به سبک شاهنامه دارد که برخی از ویژگی‌های زبان حماسی چون داشتن قافیه‌های اسمی، واژگان حماسی، تشبیهات حماسی و...باعث شده که در موارد محدودی در پیاده کردن الگوی زبان حماسی توفیق یابد، اما در بیشترِ موارد به علت ضعف تالیف و وجود حشو و داشتن زبان عامیانه، بدین کار توفیق چندانی نیافته است؛ بنابراین، با وجود توجه او به شاهنامۀ فردوسی، شعر او نضج و پختگی لازم را در حماسه‌سرایی ندارد.