واکاوی زباهنگ «داد» در شاهنامۀ فردوسی بر مبنای الگوی مفهومی تحلیل زباهنگ

شاهنامۀ فردوسی یکی از غنی‌ترین منابع ادبی در شناسایی فرهنگ جاری در میان قوم ایرانی است که عطف به ارتباط میان زبان و فرهنگ می‌توان از طریق فرهنگ‌کاوی زبان به آن الگوهای فرهنگی دست یافت. به همین منظور در پژوهش کیفی حاضر با هدف بررسی زباهنگ داد به‌عنوان یکی از پربسامدترین زباهنگ‌های شاهنامه تعداد 263 قطعۀ زبانی مرتبط با این زباهنگ از متن این اثر استخراج و از رهگذر الگوی مفهومی تحلیل زباهنگ مورد مداقه قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها زباهنگ داد بیشتر توسط افراد طبقۀ اجتماعی بالای جامعه در موقعیت‌های عمومی و رسمی با اهداف الهی بودن و همگانی نمودن داد و لزوم رعایت آن برای بقای حکومت، توامانی داد با آبادانی و پیشرفت، شادی، نیکنامی و اعتبار دنیوی و اخروی، راستی، دانش، آرامش و تقابل آن با بیداد از طریق لحن‌های نصیحت‌آمیز، جدی، ترغیبی، دعایی، معترفانه، طعنه‌آمیز، معترضانه و غمگین در میان شخصیت‌های شاهنامه رایج است و آگاهی آنان نسبت به این زباهنگ در سطح فراآگاهی و هیجانشان از نوع مثبت است. همچنین این زباهنگ نمایانگر فرهنگ جمع‌گرایی، کل‌نگر، اعتمادافزوده، شرم‌محور، خیرخواه، تساوی‌گرا و دارای استقلال احساسی در جهان متن شاهنامه است که این امر نشان‌دهندۀ رواج فرهنگی سالم و غنی در آن جامعه است. بنابراین با توجه به نتایج این پژوهش به نظر می‌رسد می‌توان با گسترش قطعات زبانی مربوط به زباهنگ داد در شاهنامه در میان مردم و مسئولان، گام‌های موثری در جهت اصلاح الگوهای فرهنگی موجود در جامعۀ کنونی برداشت.