مقایسه زبان حماسی در دو صحنه «دیدار شبانه دختر شاه یمن و اسکندر در اسکندرنامه منثور قرن شش» و «دیدار عین الحیات و فیروزشاه در داراب‌نامه بیغمی»

یکی از موضوعاتی که در پژوهش‌های حوزه زبان‌شناسی ادبیات کمتر مورد توجه قرارگرفته، بررسی زبان در انواع ادبی است. علاوه براین متون حماسی منثور با وجود ظرفیت‌های پژوهشی زیاد مورد غفلت واقع شده‌اند. در این پژوهش زبان حماسی دو داستان مشابه از دو اثر حماسی متفاوت را مورد مقایسه قرارداده‌ایم تا موفقیت هر یک را در خلق یک اثر حماسی بسنجیم. مورد اول اسکندرنامه منثور معروف به اسکندرنامه کهن است که تحریراولیه آن را عبدالکافی بن ابی البرکات انجام داده. اثر بعدی داراب نامه اثر شیخ حاجی محمد بن شیخ احمد بن مولانا علی بن حاجی محمد مشهور به بیغمی است. در هر دو اثر داستانی وجود دارد که دختری برای ابراز عشق شبانه به بالین معشوق می‌رود؛ این دوداستان عاشقانه مورد مناسبی است برای اینکه تاثیر محتوای غنایی را بر زبان آثار حماسی بسنجیم. از مقایسه دو اثر چنین نتیجه گرفتیم: 1- زبان اسکندرنامه به زبان معیار حماسه نزدیک‌تر است و نویسنده در پردازش زبان حماسی نسبت به نویسنده داراب‌نامه موفق‌تر عمل کرده.2-متن اسکندرنامه مربوط به زمانی بین قرون شش تا هشت هجری و داراب‌نامه بین قرون هشت تا نه هجری است بنابراین اسکندرنامه به دوران اوج حماسه یعنی قرون چهار و پنج هجری نزدیک‌تر بوده و از این رو زبان آن به زبان حماسه نزدیک‌تر است و مسائلی چون لغات عربی زیاد و لفظ پردازی‌های پیچیده در آن دیده نمی‌شود.3- اسکندرنامه اثری حماسی است با ریشه‌های تاریخی که در گذر زمان وپس از اسلام رگه‌های مذهبی نیز در آن نفوذ کرده هدف در این اثر نشان دادن قدرت و صلابت قهرمان داستان، اسکندر، است بنابراین فخامت و جزالت زبان در سرتاسر اثر حفظ شده اما داراب‌نامه از نوع رمنس پهلوانی به شمار می‌رود که انگیزه اصلی قهرمان داستان عشق است و بس؛ بنابراین در یک صحنه عاشقانه زبان اثر از حماسه به تغزل گرایش پیدا می‌کند و جنبه غنایی اثر تقویت می‌شود.