خردورزی نمودی از هویّت ملّی ایرانیان

سده چهارم و پنجم، دوران اوج تاثیرات نوزایی تمدن اسلامی در ایران خاوری و به‌ویژه عصر هویت‌یابی ایرانیان، با تکیه بر زبان فارسی، است. شاهنامه نیز به‌عنوان یک متن حماسی و شاخص‌ترین شاهکار حماسی زبان فارسی، یک اثر هویت طلبانه است؛ بنابراین پیوند خردگرایی و هویت طلبی در این اثر، موضوعی حائز اهمیت بسیار است. جستار حاضر، رویکرد توصیفی دارد و بر پایه شواهد درون‌متنی از ابیات شاهنامه، جایگاه خردورزی و برجستگی تابناک خردگرایی این عصر را در کانون هویّت انسان ایرانی برجسته کرده، به توصیف شواهد فرایند هویت‌یابی ایرانیان بر پایة شاهنامه فردوسی پرداخته است. مطابق تحقیق حاضر، نسبت دین با خرد، نقش اساسی خرد در حکومت و کسب قدرت سیاسی، سهم خردورزی در کسب فضایل فردی و رسیدن به کمال معنوی و به‌ویژه جایگاه بنیادین خرد در مقولة اخلاق و تناسب و همگرایی خردورزی و رفتار نیکو، مظاهری از اهمیت خرد در شاهنامه است که در شکل گرفتن هویت فردی و جمعی انسان ایرانی، در شاهنامه فردوسی، بسیار اهمیت داشته است؛ بنابراین پایه‌های هویت ملی در فرهنگ اخلاقی و سیاسی ایرانیان، با گرایش به عقل و خرد، پیوند استوار و مانا ایجاد کرده است.