شاهنامه و هویت ایران­شهری (بررسی و نقد ارزشی ارکان و عناصر هویت­ساز)

حکیم فردوسی پرچمدار بازشناسی و جاودان­سازی فرهنگ ایران­شهری است و این مهم را به شیوه­ها و شگردهای گوناگون در شاهنامة یگانه­اش به انجام رسانده است. در این جستار کوتاه کوشش بر آن است تا دو مورد از این شیوه­ها بررسی و داده­های آن تحلیل شود. یکی از شیوه­های موردبررسی، شناساندن آیین­های ایران­شهری به زبان توصیف در شاهنامه است و دیگری تبیین ارزشگذارانة فرهنگ قومی برای پویاسازی و پایا نمودن آن در روزگاران پسین. در بخش نخست، آداب برجستة زندگی و آیین­های مهم اجتماعی، از قبیل مراسم سور و سوگ، آداب دید و بازدید، مهمان­نوازی، کشورداری و... و چگونگی وصف آن­ها در شاهنامه بررسی می­گردد و در بخش دوم، موضع­گیری­های مستقیم و غیر مستقیم فردوسی در اثبات وجوه تمایز و نشان دادن برتری­های کنش­ها و منش­های ایرانیان در مقایسه با غیر ایرانی­ها، بازنمایی می­شود. مجموعه مطالب این دو بخش، در فرآیندی دو مرحله­ای، یعنی شناساندن عناصر هویت­ساز و نقد ارزشی ارکان آن، چهارچوب هویت ایرانی را ترسیم می­سازد که در جاودانگی آن تاثیری انکارناپذیر دارد.