تقلیدی از شاهنامه در نظم تاریخ ملوک شبانکاره

یکی از آثار ارزشمند تاریخ و ادب فارسی، منظومه‌ای است به نام دفتر دلگشا که در سال 720 ه.(1320 م.) توسط شاعری به نام صاحب سروده شده است. تنها نسخه خطی این اثر به شماره 781 در کتابخانه انستیتوی شرق‌شناسی و میراث خطی آکادمی علوم تاجیکستان محفوظ است که حدوداً 11 هزار بیت دارد. از زندگی، احوال و آثار صاحب اطِلاعات چندانی در دست نیست، جز اینکه از این منظومه معلوم می‌شود که نام او صاحب بوده است و در دیوان نظام‌الدین طیب شاه شبانکاره‌ای دبیر و مدتی صاحب دیوان بوده است و تاریخ‌ منظوم شاهان شبانکاره را به نام دفتر دلگشا سروده است.صاحب در این منظومه هم از جهت وزن (بحر متقارب)، هم از جهت زبان، هم از جهت موضوع از شاهنامه تاثیر پذیرفته است و به نظر می‌رسد که شاهنامه فردوسی را از بر داشته است. او تاریخ حکومت ملوک شبانکاره را از ابتدای تاسیس این سلاله تا زمان حمله لشکر هلاکوخان به ایران نقل نموده است. خصوصاً تاریخ سلطنت ملک مظفرالدین محمدبن قطب‌الدین مبارز شبانکاره‌ای و مناسبت او با ابوبکر بن سعد اتابک سلغری و با توجه به اینکه امروزه اسناد زیادی از تاریخ حکومت این خاندان در دست نیست و تاریخ نویسان آن‌گونه که باید تاریخ این سلسله را ننوشته‌اند، ارزش و اهمیت این منظومه در شناخت این دوره از تاریخ مشخص می‌شود.دفتر دلگشا دارای 165 باب است که تحت عناوین: داستان، گفتار و فرد ذکر شده است.