عوامل ایجاد تورم و راهکارهای مهار آن در اقتصاد ایران

نرخ تورم بالا و پرنوسان یکی از مهمترین مشکلات اقتصادی کشور بوده که در سالهای اخیر نیز تشدید پیدا کرده است. در بین صاحب نظران همواره دیدگاه های متفاوت و مختلفی در مورد عوامل ایجادکننده تورم در کشور و بالتبع نحوه حل این مشکل وجود داشته است. در این مقاله سعی شده است نظریه منسجمی از عوامل موجد تورم در کشور ییان شده و بر اساس آن راه حل های مقابله با تورم ذکر گردد. بر اساس این نظریه، عوامل ایجاد تورم در اقتصاد به دو دسته عوامل بلندمدت و کوتاه‌مدت قابل تقسیم است. عامل اصلی ایجاد تورم در بازه‌ی بلندمدت که منجر به میانگین تورم بالاتر در ایران نسبت به کشور‌های دیگر گردیده، رشد بالای نقدینگی مازاد بر رشد تولید است. این موضوع از طریق ارائه شواهد آماری مورد بررسی قرار گرفته است. البته رشد نقدینگی خود به صورت درونزا معلول ناترازی‌های درآمد-هزینه در اقتصاد کشور است. ناترازی درآمد-هزینه‌ نیز در مقیاس اقتصاد کلان، به معنای فرونی رشد مخارج بر رشد درآمد ملی است. در مقابل عامل ایجاد نوسانات تورم کوتاه مدت (حول روند بلندمدت) در اقتصاد وابسته به لنگر انتظارات تورمی (که در اقتصاد ایران وابسته به نرخ ارز غیر رسمی است) و واکنش سیاستگذار پولی به این نوسانات است. با توجه به تبیین صورت گرفته، اقدامات پیشنهادی برای تحقق مهار تورم از منظر نحوه اثربخشی در کوتاه‌مدت که منجر به ایجاد نوسانات تورمی می شود، شامل حداقل‌سازی نوسانات نرخ ارز حول روند بلندمدت نرخ ارز حقیقی، حکمرانی ریال و تقویت سیاستگذاری پولی توسط بانک مرکزی است. اقدامات با دامنه اثربخشی بلندمدت نیز در موارد کنترل کمیت و نظارت بر کیفیت نقدینگی، اصلاح نظام بانکی و گزیر بانکهای ناسالم، اصلاح ساختار بودجه و بهبود تراز عملیاتی، عدم استفاده از استراتژی قیمت‌گذاری برای مهار تورم، اصلاح ناترازی صندوقهای بازنشستگی، کاهش حجم نقدینگی موجود و تغییر لنگر اسمی خلاصه می‌شود که همه این موارد از فزونی مخارج و هزینه ها و تبدیل آنها به نقدینگی جلوگیری کرده و در نهایت در بلندمدت مانع تورم خواهد شد.