آینده نگاری و تبیین سناریوهای پیش روی صندوق های بازنشستگی(صندوق های وابسته به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی)

نظام رفاهی و آینده بازنشستگی ازجمله موضوعاتی است که به دلیل ارتباط آن با جمعیت رو به افزایش بازنشستگان و سالمندان و تاثیرپذیری از تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی-قانونی، فناورانه و زیست محیطی، تبدیل به مسئله‌ای پیچیده شده است. در مقاله حاضر، پیشران‌ها و عدم قطعیت‌های اثرگذار بر آینده صندوق‌های بازنشستگی و ترسیم آینده‌های محتمل، ممکن و مطلوب این صندوق‌ها مورد واکاوی قرار گرفته است. در مطالعه کنونی به منظور انتخاب روش‌ها، از آینده‌نگاری یکپارچه (انتگرال) استفاده شده، و ترکیبی از روشهای مصاحبه، دلفی، تحلیل اثرات متقاطع و ریخت شناسی به کار گرفته شده است. گروه خبرگان برای انجام مصابحه و دلفی، 30 نفره بوده و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمندِ «قضاوتی» و «گلوله برفی» انتخاب شده است.در گام اول 70 پیشران موثر بر آینده صندوق‌های بازنشستگی شناسایی و پس از پالایش اولیه، فهرست پیشران‌ها بومی سازی شده و با حذف پیشران‌های مشابه و دارای ارتباط کم با محیط آینده ایران، فهرست 47 پیشران نهایی (فناوری 11، اجتماعی 8، زیست‌محیطی 4، اقتصادی 15، سیاسی- نهادی 9 پیشران) به منظور تحلیل اثرات متقاطع و سنجش اهمیت و عدم قطعیت انتخاب شدند. بر اساس نتایج این پژوهش آینده صندوق های بازنشستگی تابعه وزارت تعاون، کار و رفاه، تحت تاثیر چهار عدم قطعیت بحرانی یعنی: تاثیر نسل های قدیمی در حکمرانی، روند خصوصی شدن مشاغل دولتی، ماهیت سیاسی دولت و تحریم ها قرار دارد و پس از منطق دهی به سناریوها و حذف سناریوهای ناسازگار و مشابه، سناریوهای شش گانه تحت عناوین: بازسازی پس از جنگ اقتصادی، تعامل و سازندگی، لبه پرتگاه، نرمش قهرمانانه، پیروزی نزدیک و سازش و گذار، برای آینده صندوق های بازنشستگی وجود خواهد داشت. تبیین وضعیت چالش ها و فرصت ها در سناریوهای شش گانه حاکی از این است که چالش های: سالخوردگی جمعیت و افزایش تدریجی فشار مستمری و هزینه‌های درمانی و ازکارافتادگی، افزایش مهاجرت های اقلیمی و تاثیر مستقیم آن بر کاهش ورودی صندوق روستائیان و عشایر و تاثیر غیر مستقیم خشکسالی بر مهاجرت به شهرها و افزایش مشاغل غیر رسمی در حداقل چهار سناریو در آینده روند افزایشی و منفی خواهند داشت.