طراحی سناریوهای دینامیکی جهت مدیریت مصرف آب و توسعه پایدار کشاورزی در استان آذربایجان غربی

در سال‌های اخیر کاهش 40 درصدی بارندگی ها، کاهش رواناب ها توام با بهره‌برداری 7/1 میلیارد مترمکعبی از منابع آب زیرزمینی (84/1 میلیارد مترمکعب موجود) بحران آب را در استان آذربایجان غربی تشدید کرده است. اختصاص بیش از 92 درصد از کل آب مصرفی به بخش کشاورزی، غالب بودن کشت آبی و کار و معیشت بیش از 50 درصد جمعیت استان در این بخش، مدیریت پایدار آب را ازجمله مهم‌ترین مسائل نموده است. لذا این پژوهش با طراحی سناریوهای جمعیتی، بارندگی، زراعی، توسعه سیستم‌های آبیاری و سناریوهای اجتماعی- فرهنگی (مشارکت و آموزش) در بخش کشاورزی، سعی در بررسی مدیریت آب مصرفی دارد. این پژوهش با استفاده از رویکرد سیستمیک و بررسی سه زیرسیستم جمعیت، منابع آب و کشاورزی، مدل دینامیکی را در محیط vensim توسعه داده و پس از آزمون مدل، سناریوهایی را طراحی کرده است. نتایج نشان می دهد، سرانه آب تجدیدپذیر در سناریوهای مختلف جمعیتی (ps1, ps2, ps3, ps4) و بارندگی (%20, normal, - %20+)، 26 درصد در افق 1430 کاهش می یابد. سناریوی افزایش نرخ باروری (ps4) سبب شده، کل آب مصرفی 21/27 درصد افزایش یابد، حتی سناریوی کاهش باروری با شیب تند (ps3) سبب افزایش 83/6 درصدی کل آب‌های مصرفی می شود. الگوی کشت کم مصرف آبی بهترین الگوی کشت تحقیق است و با حذف محصولات استراتژیک و پرمصرف، آب مصرفی را 65/40 درصد در افق 1430 کاهش می دهد. همچنین به‌کارگیری همه سناریوها (الگوی کشت کم مصرف آبی، توسعه سیستم‌های آبیاری، فعالیت‌های مشارکتی و برنامه های آموزشی)، نسبت به وضعیت بدون اعمال آن‌ها، سبب کاهش 20/29 درصدی کل مصارف آب در افق 1430 می شود.