روند استفاده از فراترکیب به عنوان روش کیفی کل نگر در علوم انسانی و اجتماعی

فراترکیب کیفی می‌تواند روشی برای درک عمیق‌تر اشتراکات، روندها و الگوها در یافته‌های پژوهشی باشد و نیز امکان نظریه پردازی در مطالعات متعدد را فراهم سازد. هدف این مقاله بررسی روند استفاده از فراترکیب برای انجام پژوهش های کیفی کل نگر در دوره های تحصیلات تکمیلی علوم انسانی و اجتماعی است. برای این منظور و با استفاده از روش تحلیل محتوا، از پایگاه گنج ایرانداک به عنوان منبع داده های پژوهش استفاده شد. نخست، پژوهشگر با جستجوی واژگان کلیدی مربوطه در سامانه گنج ایرانداک، به فهرستی از پژوهش های مرتبط در حوزه های مختلف طی بازه ای 12 ساله از 1390 تا 1401 دست یافت. سپس، با در نظر گرفتن معیارهای گزینش، به بررسی، دسته بندی و تحلیل چکیده و روش پژوهشی مطالعات منتخب پرداخته شد. در نهایت، با تلفیق و ترکیب مقوله ها، تصویری از چگونگی روندها و الگوهای موجود در استفاده از فراترکیب در علوم انسانی و اجتماعی به دست آمد. یافته های این پژوهش نشان داد که استفاده از فراترکیب طی 5 سال نخست دوره یاد شده نسبتا ثابت بود اما پس از آن با شیبی تند افزایشیافت تا اینکه طی 7 سال آخر بازه مذکور، ابتدا 4 برابر و در سال انتهایی تا 18 برابر سال نخست، از آن روش استفاده شد. در میان رشته هایی که بیشترین فراوانی را در استفاده از روش فراترکیب داشتند به ترتیب شامل مدیریت، علوم تربیتی، فناوری اطلاعات و کتابداری، حسابداری، اقتصاد و علوم اجتماعی و سایر شاخه های علوم انسانی می شوند. بر اساس این نتایج، میتوان گفت که استفاده از فراترکیب در رشته های علوم انسانی و اجتماعی در سال های اخیر و نیز آتی رو به گسترش بوده و این موضوع ضرورت آموزش، ترویج و توسعه این روش پژوهشی را دو چندان می کند.