هیدرورئالیسم؛ نگرشی واقع‌گرایانه به حکمرانی‌آب در الگوی رقابتی دولت‌های ساحلی حوضه‌ رودخانه‌های فرامرزی دجله و فرات و هیرمند

بی‌شک آب یک جستار سیاسی برای دستیابی به قدرت بشمار می رود؛ و مدیریت و حکمرانی بر روی این منبع حیاتی از مسائل مهم و پیچیده‌ در مناسبات میان دولت‌های ساحلی حوضه رودخانه‌های فرامرزی مشترک محسوب می‌شود. در موارد متعددی، کشورهای بالادست حوضه‌ها به دلیل موقعیت هیدروهژمونی خود سعی می‌کنند تا نسبت به موقعیت خود برعلیه کشورهای پائین‌دست سوءاستفاده کنند. هدف این مقاله بررسی تطبیقی شیوه حکمرانی‌آب در الگوهای رقابتی حوضه رودخانه‌های فرامرزی مشترک با تاکید بر دجله و فرات و هیرمند است. سوال اصلی مقاله این است که شیوه حکمرانی‌آب در دو حوضه دجله و فرات و هیرمند چگونه است؟و چگونه بر الگوهای رقابتی دولت‌های ساحلی ناشی از آن تاثیر می‌گذارد. روش تحقیق این مقاله توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و آرشیوی است. نتایج این مقاله نشان می‌دهدکه ترکیه و افغانستان هرچندکه در دو حوضه رودخانه ای فرامرزی متفاوتی هستند، اما از نظر شیوه حکمرانی‌آب همتای یکدیگر می‌باشند. اتخاذ این شیوه حکمرانی‌آب بر دامنه اختلافات آبی و الگوهای رقابتی در هر دو حوضه افزوده است و برای ایران اثرات سوء زیادی دارد. بنابراین، می‌توان با تدوین یک برنامه یا قانون جامعی در زمینه بهره‌برداری مشترک بر روی منابع آب‌های این دو حوضه از مشکلات و تنش‌های رقابتی در این دو حوضه کاست.

hydrorealism; a realistic approach to water governance in the competitive model of the coastal states of the tigris, euphrates and hirmand transboundary river basins

undoubtedly, water is a political quest to gain power; and the management and governance of this vital resource is considered one of the important and complex issues in the relations between the coastal states of the common transboundary river basins.in many cases, the countries upstream of the basins try to abuse their position against the downstream countries due to their hydro-hegemonic position. the purpose of this article is a comparative study of water governance in the competitive patterns of common transboundary river basins with emphasis on tigris, euphrates and hirmand. the main question of the article is, what is the way of water governance in the tigris, euphrates and hirmand basins? and how does it affect the competitive patterns of the coastal states. the research method of this article is descriptive-analytical and using library and archival sources. the results of this article show that although turkey and afghanistan are in two different transboundary river basins, but they are equal in terms of water governance. the adoption of this water governance method has increased the scope of water disputes and competitive patterns in both basins and has many negative effects especially for iran. therefore, it is possible to reduce the problems and competitive tensions in these two basins by formulating a comprehensive plan or law in the field of joint exploitation of the water resources of these two basins.