فضای مجازی و تغییر شیوه های حکمرانی

تغییرات بنیادی در یک جامعه را عالمان، نخبگان، روشنفکران و تحصیل کردگان رقم می‌زنند. حکومت ها و نهادهای سیاسی با بهره گیری از ابزارهای قدرت علی الخصوص رسانه ضمن تولید محتواهای همسو و موردنظر بر افراد روشنفکر و تحصیل‌کرده تاثیر می گذارند و آنان نیز با شیوه های مختلف همچون آموزش، پژوهش، ترویج و تبلیغ بر توده های مردم تاثیر می گذارند و از آن طریق موجب شکل گیری افکار عمومی جامعه می شوند. براین‌اساس افکار عمومی جامعه را می توان به افکار عمومی نخبگان و افکار عمومی توده ها تقسیم کرد. تا پیش از فراگیرشدن استفاده کودکان، نوجوانان و جوانان از فضای مجازی چنین رویکرد و روندی در اغلب جوامع وجود داشت به‌عبارت‌دیگر حکومت و نهادهای رسمی تا حد زیادی توانایی اعمال قدرت بر رسانه را داشتند و اغلب نخبگان فکری و فرهنگی یک جامعه از رسانه برای تاثیرگذاری بر افکار توده ها بهره می بردند.اکنون با گسترش فضای مجازی و بهره برداری حداکثری کودکان، جوانان و نوجوانان از این فضا چند تغییر عمده را در الگوهای فرهنگ پذیری مشاهده می کنیم: الف) حکومت ها و نهادهای رسمی همچون گذشته توانایی نظارت و اعمال قدرت بر فضای مجازی را ندارند.ب) رسانه های دیجیتال به‌واسطه فرا رفتن از مرزهای حاکمیت ملی به‌راحتی خود را در برابر حکومت ها پاسخگو نمی دانند.ج) جریان فرهنگ پذیری همچون گذشته جاده ای یک‌طرفه نیست که نخبگان افکار عمومی توده ها را تحت‌تاثیر قرار دهند؛ بلکه اکنون بسیاری از مسائل توسط توده ها طرح می شود و نخبگان در برابر آن بیش از آنکه فعال باشند منفعل هستند.د) نسبت سواد رسانه ای و اطلاعات عمومی به دلیل استفاده کودکان، جوانان و نوجوانان از فضای مجازی در خانواده و مدارس که عهده دار فرهنگ پذیری جوانان بودند به‌گونه‌ای محسوس تغییر کرده است و جوانان همچون گذشته برتری فکری فرهنگی خانواده ها و معلم ها را نمی پذیرند.ه) به دلایل متعدد الگوها و شاخص های حقیقی انسان متعالی در فضای مجازی تغییر کرده و مورد پذیرش جوانان قرار گرفته است.بر همین اساس، هدفمندکردن و همسو کردن فضای مجازی و محتوای آن با نظام فرهنگی، سیاسی، اجتماعی یک ملت ضرورتی اجتناب ناپذیر است که برخی از کشورها نسبت به آن با حساسیت بیشتری تحولات را پیگیری می کنند. الزامات هدفمندکردن و همسو کردن فضای مجازی با نظام فرهنگی ملت ایران بیش از آن است که دانشگاه به‌تنهایی بتواند عهده-دار مسئولیت آن شود؛ اما در حوزه کلان‌راهبردی نخبگان دانشگاهی می توانند با ورود به موضوع و پیش بینی روش های مقابله نسبت به ایجاد اجماع ملی بر ضرورت این اقدام پیش‌قدم باشند. اکنون شیوه های حکمرانی باتوجه‌به آنچه گفته شد به‌شدت در حال تغییر است و اگر نخبگان و جامعه دانشگاهی برای غلبه بر این تغییرات طرحی نو نداشته باشند شیوه های حکمرانی به طور نامحسوس تغییر خواهد کرد. این تغییر اگر در چارچوب نظام فرهنگی کشور مدیریت نشود زمینه برای آسیب های اجتماعی و بحران هویت در تحولات نسلی ایجاد خواهد شد.