نقش تعزیه در تحوّل و اِعلای موسیقیِ ملّیِ ایران (از حضیض مجالس عشرت تا اوج معنویّت و تقدّس)

مطالعۀ تاریخ موسیقی نشان می‌دهد که ساز و آواز از زمان‌های دور، بیشتر در خدمت بزم شاهان و مجالس طرب و گناه بوده است. گزارش‌هایی که از دربار ساسانیان و حضور نوازندگانی چون باربد و نکیسا در تاریخ ثبت شده، نشان‌دهندۀ آن است که هنر موسیقی در خدمت صاحبان قدرت و ثروت بوده است و پس از اسلام نیز شاهد حضور خوانندگان و نوازندگان فراوان در دربار خلفای اموی و عبّاسی و سایر سلسله‌های کوچک و بزرگ حکومتی هستیم. آمیخته‌شدنِ آواز و موسیقی با مجالس طرب و گناه و باده‌خواری و شهوت‌رانی، موجب گردید تا در روایات بسیار و به تبعِ آن، فتاوای فقهای شیعه، «غنا» حرام اعلام شود و مورد نهی شدید قرار گیرد. این چگونگی تا قرن‌ها، ادامه پیدا کرد و غالبیّتِ استفاده از موسیقی در مجالس گناه، امکان معرّفیِ صورت‌های حلالِ آن را از میان برد تا آن‌گاه که تعزیه (شبیه‌خوانی) به تسخیرِ ساز و آواز پرداخت و به یک‌یار این هنر پُرجاذبه را به خدمت ترویج معارف دینی و نمایش مذهبی درآورد. در این مقاله ضمن بررسیِ سیر تاریخیِ تحوّل موسیقی (غنا) از حضور در مجالس عیش دربار تا شبیه‌خوانی و تعزیه، به نقش این آیین مذهبی در تغییر ماهیت موسیقی از حرام به حلال پرداخته شده است.