تغییرات کارکردی هیات‌های مذهبی در چهار دهه اخیر در شهر اراک

هیئت‌های مذهبی، پدیده‌هایی هستند که نمایندگان دین و امور دینی به‌حساب می‌آیند. این هیئات به‌واسطه ریشه‌های تاریخی، میزان مشارکت اجتماعی چشمگیری را به خود اختصاص می‌دهند. از طرفی دیگر هیئت‌های مذهبی، صرفاً واجد کارکردهای دینی نیستند و فعالیت‌های آن‌ها آثار و پیامدهای فراوانی را در حوزه‌های مختلف به همراه دارد. ازاین‌جهت به نظر می‌رسد هیئات مذهبی در مقایسه با سایر نهادهای دینی در جامعه ایران و به‌تبع آن شهر اراک، نقش‌برجسته تری داشته باشند. باتوجه‌به جایگاه این هیئت‌ها در نظام فرهنگی و رخ‌دادن تغییرات ارزشی در میان نسل‌های مختلف مشارکت‌کنندگان، مطالعه و بررسی کارکردهای هیئات می‌تواند برای دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان مربوطه مفید واقع گردد. نویسندگان در پژوهش حاضر درصدد تبیین تغییرات کارکردی هیئت‌های مذهبی شهر اراک در چهار دهه اخیر بوده اند. این تحقیق با بهره‌گیری از روش کیفی و رویکرد تحلیل مضمون صورت‌گرفته است. از میان اعضای هیات امنا یا مسئولین هیئات مذهبی موردنظر، 15 نفر از طریق شیوه نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. پژوهشگران به‌منظور گردآوری داده‌های موردنیاز مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته را به کار برده اند. داده‌های گردآوری شده با استفاده از شیوه شبکه مضامین در قالب مضامین سه‌گانه (پایه‌ای، سازمان‌دهنده و فراگیر) مورد تحلیل واقع شده‌اند. یافته‌های پژوهش از تغییرات رخ‌داده ذیل چهار محور مناسک، ارزش‌های اجتماعی حاکم بر تعاملات درون‌گروهی، کارکردهای رسانه‌ای و کارکردهای فرا آیینی (مذهبی) حکایت دارد. رویارویی عقل و عاطفه، دگردیسی ذائقه مخاطب، معضله توازن حزن و فرح مذهبی، سلوک روادارانه، سلبریتیزه شدن هیئت و کنشگری مردم‌نهاد از جمله مهم‌ترین یافته‌های تحقیق حاضر است.