‌‌‌‌نگاهی جامعه‌شناختی به تحولات پیرامون عاملیت زنان در هیات‌های مذهبی از آستانه انقلاب اسلامی تاکنون

حضور در فضای مناسکی عامل مهم جامعه‌پذیری زنان است و هیات‌ها از جمله پایدارترین مکان‌هایی هستند که این فضا را ایجاد می‌کنند. در پژوهش حاضر تحولاتی که از سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی تاکنون پیرامون عاملیت زنان در هیات‌های پژوهش حاضر تحولاتی که از سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی تاکنون پیرامون عاملیت زنان در هیات‌های مذهبی رخ داده، مورد مطالعه قرار گرفته است . روش کار کیفی و جمع آوری داده ها ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو روش اسنادی و ﻣﯿﺪاﻧﯽ انجام شده است: اسنادی مانند گزارش‌های مربوط به پیمایش های ملی ، نتایج پژوهش‌های پیشینی، فیلم، صوت و عکس‌های مرتبط و نیز استفاده از تاریخ شفاهی و مصاحبه با افرادی که در بازه زمانی مذکور زیسته اند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که طی سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی، مساجد، حسینیه ها و هیئات که کانون‌های تغذیه و هدایت فکری انقلابیون تبدیل شده بود، از شرایط مناسب برای -فعالیت مستقیم زنان (به جز موارد استثنا) برخوردار نبودند و آن‌ها ازطریق مردهای خانواده یا آشنایان به صورت غیرمستقیم از فعالیت‌های انقلابی مطلع می‌شدند و در جلسات قرآن خانگی این اطلاعات را با یکدیگر ردوبدل می کردند؛ اما به مرور، با شدت-یافتن جریان انقلاب، زن ها هم به عنوان عاملانی تاثیرگذار، وارد صحنه مبارزات شدند؛ هیات‌های انقلابی- سیاسی از مهم‌ترین کانون‌های جذب زنان بود. جنگ تحمیلی، مقطعی مهم برای ظهور عاملیت قدرتمند زن‌ها در هیات‌ها بود. آن‌ها در کنار جمع‌آوری کمک‌های مردمی، عاملان تقویت ایدئولوژی انقلابی و انگیزه مقاومت در پشت جبهه بودند. در دهه 70 اما طیفی از نو اندیشان دینی، عاملان مهم تغییر و تحولات در فضای مناسکی بودند که به تشکیل هیات‌های زنانه جدید غیرسنتی در شهرهای بزرگ مثل تهران منجر شد. تا پایان دهه 90 تحول خاصی در عاملیت زنان در هیات‌های عمومی مشاهده نشد. در سال جاری اما در واکنش‌ به جنبش «زن، زندگی، آزادی» که راهبرد برجسته نمودن حضور زنان در عرصه عمومی قوت گرفت، عاملیت زنان در هیات‌ها پر رنگ شد و برای اولین بار ایده ضرورت تشکیل هیات‌های زنان در فضای عمومی جامعه مطرح شد که تحولی مهم پیرامون عاملیت زنانه محسوب می شود.