مطالعه سیر تحول اشعار مداحان اهل‌بیت علیهم‌السلام در مجالس حسینی عراق (دوره قبل و بعد از سرنگونی صدام)

مرثیه خوانی یا مداحی نوعی هنر مذهبی است و لازمة آن شناخت کامل ائمه و اهل بیت (ع) و آگاهی از اهداف رسالت آن‌ها و نیز اطلاع کافی از شرایط سیاسی و اجتماعی مسلمانان و بخصوص شیعیان است. از آنجا که در هر دوره شرایط جامعه و افکار مردم تغییر می‌یابد، مداحی‌ها و مرثیه‌ها نیز با توجه به این تغییرات چه از لحاظ شکلی و چه درونمایه تغییر می‌کنند. در تاریخ معاصرکشور عراق مدح اهل بیت (ع) بخصوص عزاداری امام حسین(ع) به دو دوره حکومت صدام و بعد از آن برمی‌گردد. چرا که قبل از 2003 یعنی زمان سقوط صدام، مداحی‌ها به طور مخفیانه و محدود انجام می‌شد؛ ولی بعد از آن نوحه‌خوانی‌ ابعاد بسیار وسیع و متنوعی پیدا کرد و در سبک و نحوه اجرا و مضامین دچار تحول شد. همچنین اقبال عمومی به این مرثیه‌ها چه در عراق و چه در بین شیعیان دیگر کشورها وسعت چشمگیری یافت. این مقاله برآن است تا با بررسی سبک و درونمایة اشعار مداحی‌های جدید، به شناختی از تحولات بوجود آمده در آن‌ها دست یابد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد از لحاظ سبک و اجرا، نوحه‌ها از موسیقی پیچیده‌تر و سنگین‌تری نسبت به قبل برخوردار شده‌اند. همچنین استفاده از تکنولوژی نوین در ضبط و اجرا، از تغییرات ایجاد شده در این زمینه است. از لحاظ درونمایه نیز با توجه به گسترش آزادی‌های سیاسی در عراق، مداحی‌ها از مضامین سیاسی بیشتری برخوردار شده‌اند. استفاده وسیع از تصاویر و تشبیهات بخصوص استفاده از صنعت تشخیص، همچنین توجه به ابعاد مختلف شخصیتی زنان حاضر در واقعة عاشورا بخصوص حضرت زینب (س) و انعکاس راه‌پیمایی اربعین در اشعار و توجه به ابعاد بین‌المللی واقعة عاشورا و نیز استفادة بیشتر از نمادهای عاشورایی در این اشعار، از مهمترین دستاوردهای این پژوهش است.