برآمدن، تداوم و تحول گفتمان ادبیات عاشورایی در متن روضه‌الشهدا

گفتمان ادبیات عاشورایی از موضوعات مهم و پربحث در ادب فارسی و فرهنگ ایرانی است. این گفتمان به مجموعه‌ای از آثار نوشتاری و شفاهی اشاره دارد که به رویداد عاشورا و شخصیت‌های آن می‌پردازد. در این راستا، کتاب روضه الشهدا کاشفی به عنوان یکی از منابع تاثیرگذار در ادبیات عاشورایی و مقتل‌نویسی، نقش بسزایی در شکل‌گیری و توسعه‌ گفتمان ادبیات عاشورایی دارد. این کتاب که در قرن نهم هجری تالیف شده است، مبتنی بر روایات تاریخی، آیات قرآنی، حدیثی و داستانی، حوادث کربلا را در قالب شعر و نثر بازگو می‌کند و به تحلیل و تفسیر آن‌ها می‌پردازد. نویسنده‌ این کتاب، حسین بن علی واعظ کاشفی، از بزرگان علم و ادب در سده نهم هجری است که در زمینه‌های مختلف تاریخ، شعر، نثر و روضه‌خوانی، آثاری از خود به جای گذاشته داشته است. کاشفی با داشتن دانش گسترده و سبک خلاقانه، توانسته است کتاب روضه الشهدا را به عنوان یک متن اثر‌گذار در حوزه ادبیات عاشورایی به نگارش درآورد. کاشفی در این کتاب، با به کارگیری اصول روضه‌خوانی، سخنوری و شعرسرایی، سعی می‌کند تا حال و هوای عاشورا را به خواننده منتقل کند و احساسات و ارزش‌های عاشورایی را در وجود مخاطب بیدار سازد. کتاب روضه الشهدا کاشفی، با تاکید بر مفاهیم محوری چون عدالت، شهادت، صبر، تقوا، ولایت و محبت، گفتمان ادبیات عاشورایی را پرورش می‌دهد و به آن جهت می‌بخشد. این مقاله بر آن است تا با مطالعه‌، تحلیل و بررسی کتاب روضه الشهدا مبتنی بر روش‌های تحلیل گفتمان، به درک نحوه و چگونگی تداوم و تحول گفتمان ادبیات عاشورایی در پرتو این متن بپردازد. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که حسین واعظ کاشفی با پرداختن همزمان به روایت‌های تاریخی، حدیثی، عرفانی و داستانی پیرامون واقعه عاشورا، در هرچه غنی‌تر شدن گفتمان ادبیات عاشورایی، نقش موثری داشته است. از سوی دیگر، نفوذ معنوی متن روضه‌ الشهدا در میان گروه‌های گوناگون در جامعه ایرانی و گسترش و تثبیت سنت روضه‌خوانی در خلال مراسم عزاداری محرم در عصر صفوی و پس از آن به تحولات تاثیرگذار و پایداری در برگزاری آیین‌های محرم منجر شده است.