رهیافتی به زیرساخت‌ها و بُن‌مایه‌های هیات‌های مذهبی در عهد معصومان علیهم‌السلام

هیات مذهبی، تَشکُلی است، با محوریت عزاداری ائمه به ویژه حضرت سید الشهداء علیهم‌السّلام با تمام خصوصیات یک گروه اجتماعی کامل که دارای هدف، ساختار و نظام تقسیم‌کار و تفکیک نقش‌های دقیق و درونی شده است. هدف و جهت‌گیری اساسی هیات، توحید و دست‌یابی به تمدن اسلامی است؛ یعنی تشکیل حکومت صالحانی که منجر به حکومت امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف خواهد شد. این نوشته بر آن است با مطالعه‌ای کتابخانه‌ای و با تحلیل تاریخ و سیره پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله و امامان معصوم علیهم‌السلام به بُن‌مایه‌های هیات‌های مذهبی دست یابد. زیرساخت و بن‌مایه‌های گروه‌های اجتماعی و هیات‎های مذهبی از صدر نخست اسلام ریخته شده و از سیره و گفتار معصومان علیهم‌السلام، قابل استیاد است. نخستین حرکت پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله در مدینه، ساختن پایگاه ثابت فعالیت‌‌های اجتماعی در قالب مسجد بود و سپس، برقراری ساختار اجتماعی میان‌فردی در قالب اخوت و برادری میان مسلمانان. پیمان مدینه نیز، به عنوان ساختار مدیریت اجتماعی، قراردادی درباره روابط و مناسبات میان مسلمانان و یهودیان است که در اولین سال ورود پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به مدینه منعقد شد. اموری چون تعیین جانشین از اولین سال اعلام رسمی و علنی نبوت و ایجاد رابطه ولایی، همچنین مبارزه با خطوطِ انحرافی نفاق و تخریب مسجد ضرار به دستور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و ایجاد ساختار وکالت در زمان امامان معصوم علیهم‌السلام همه نشان از وجود اموری چون هدف مشخص، نظام مدیریتی، دستورالعمل اجرایی، منشور همکاری و تحقق همیاری و رابطه ناگسستنی و ایجاد پایگاه اجتماعی در سیره معصومان علیهم‌السلام دارد که همه بن‌مایه و هسته‌های نخستین تشکیل هیات فعال، کارآمد و تاثیرگذار در اجتماع، سیاست و اجرای عدالت است. بر این اساس می‌توان ادعا کرد هیات‌های تاثیرگذار امروزی، تکامل‌یافته هسته‌های اولیه تشکیلاتی در زمان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و امامان معصوم علیهم‌السلام هستند که زمینه ایجاد ارتباطات وسیع و سازمان‌یافته میان مومنان را فراهم ساخته و فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آنان را، در بستر هیات به وجود آورده است.