کاربرد گرادیان هیدرولیکی و نرخ پمپاژ در اصلاح روش آسیب‌پذیری galdit برای ارزیابی خطر شوری در آبخوان ساحلی ارومیه

آب‌های‌زیرزمینی یکی از منابع اصلی تامین آب شرب، کشاورزی و ... می‌باشد، بنابراین توجه به امر مدیریت در سفره‌های آب زیرزمینی بسیار دارای اهمیت می‌باشد. با توجه به روند برداشت بی‌رویه آب از منابع آب زیرزمینی به ویژه در مناطق ساحلی تعادل بین جبهه‌های آب شور و شیرین در اینگونه سفره‌ها بهم خورده است. مهمترین پارامترهای موثر جهت بررسی اثر تهاجم جبهه‌های آب شور دریا به ساحل عبارتند از نوع آبخوان اعم از آبخوان آزاد، آبخوان تحت فشار، نشتی و سایر، هدایت هیدرولیکی آبخوان، عمق سطح آب زیرزمینی بالاتر از سطح دریا، فاصله از نوار شور ساحلی، اثر پارامترهای کیفی آب شور دریا بر نوار ساحلی و ضخامت آبخوان که همه این پارامترها در یک شاخص آسیب‌پذیری به نام galdit ارائه و برای آسیب‌پذیری آبخوان‌های ساحلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مطالعه از این شاخص برای ارزیابی آسیب‌پذیری آبخوان دشت ارومیه استفاده شد. سپس به منظور اصلاح شاخص مذکور، دو پارامتر i (گرادیان هیدرولیکی) و p (نرخ پمپاژ) به مدل galdit اضافه شدند. نتیجه حاصل تهیه 7 نقشه آسیب‌پذیری آبخوان بود که هر کدام دارای پارامترهای مختلفی هستند. مقدار آسیب‌پذیری در آبخوان دشت ارومیه با توجه به شاخص‌های مختلف مورد بررسی بین 2 تا 11/8 متغیر است و طبقه‌بندی کلی نقشه‌ها به 6 کلاس طبقه‌بندی شد. شاخص galdit دارای 6 طبقه آسیب‌پذیری و شاخص‌های gaidit و gaidit-p دارای 3 طبقه آسیب‌پذیری هستند. اضافه شدن پارامتر i در شاخص galdit-i و پارامترهای i و p در شاخص galdit-ip باعث افزایش شدت آسیب‌پذیری شده است. به طوری که با اضافه شدن پارامترهای i و p درصد و مقادیر مساحت طبقات آسیب‌پذیری تغییر کرده و شدت آسیب‌پذیری بیشتر شده است. به طور کلی می‌توان بیان کرد که در مناطق شرقی و مرکز دشت ارومیه و در حاشیه ساحلی آبخوان مورد نظر شدت آسیب‌پذیری خیلی زیاد تا زیاد می‌باشد و در قسمت غربی و فاصله‌های دورتر از ساحل، میزان شدت آسیب‌پذیری کمتر می‌شود. طوری که در قسمت جنوب شرقی آبخوان مورد بررسی میزان و شدت آسیب‌پذیری نسبت به سایر نقاط بیشتر می‌باشد. نتایج ضریب همبستگی شاخص‌ها با پارامتر کیفی cl نشان داد که ضریب همبستگی شاخص‌های galdit-p و galdit-ip به ترتیب با 67/0 و 66/0 بیشتر از سایر شاخص‌ها است و این نشان دهنده این است که این شاخص‌ها نقشه آسیب‌پذیری دقیق‌تری در اختیار ما قرار می‌دهند. همچنین آنالیز حساسیت حذف پارامترهای مدل نیز نشان داد، که تغییر شاخص آسیب‌پذیری در تمامی شاخص‌هایی که پارامتر i اضافه شده، با حذف این پارامتر بیش‌تر از سایر پارامترهاست و براساس آنالیز حساسیت تک پارامتری پارامتر i به عنوان موثرترین پارامتر در ارزیابی آسیب‌پذیری شناخته شده است، زیرا میانگین وزن موثر آن بالاتر از وزن تئوریک آن در شاخص‌های به کار برده شده است. تولید وزن جدیدی برای هر پارامتر نیز حاصل نتایج آنالیز حساسیت تک پارامتری بوده و بدین صورت است که وزن پارامترهای نوع آبخوان (g)، اختلاف تراز سطح آب دریا با آب زیرزمینی (l)، فاصله تا ساحل (d) و گرادیان هیدرولیکی (i) افزایش یافته و در بقیه پارامترها کاهش یافته است.

the application of hydraulic gradient and pumping rate in modifying the galdit vulnerability method to assessment the risk of salinity in urmia coastal aquifer.

groundwater is one of the main sources of drinking water supply, agriculture, so the management of underground water table isvery important. extreme groundwater extract has disturbed the balance of saltwater and freshwater, resulting in significantsaltwater intrusion in many parts of the aquifer. the most important factors controlling seawater intrusion were found to be thefollowing: groundwater occurrence (aquifer type; unconfined, confined and leaky confined); aquifer hydraulic conductivity;depth to groundwater level above the sea; distance from the shore (distance inland perpendicular from shoreline); impact ofexisting status of sea water intrusion in the area and thickness of the aquifer, which is being mapped. the acronym galdit isformed from the highlighted letters of the parameters for ease of reference. in this study, this index was used to evaluate thevulnerability of the urmia plain aquifer. then, in order to modify the mentioned index, two parameters i (hydraulic gradient) andp (pumping rate) were added to the galdit model. the result was the preparation of 7 aquifer vulnerability maps, each ofwhich has different parameters. the amount of vulnerability in the aquifer of urmia plain varies between 2 and 8.11 according tothe various indicators investigated, and the general classification of the maps was classified into 6 classes. galdit index has 6vulnerability classes and gaidit and gaidit-p indicators have 3 vulnerability classes. the addition of the i parameter in thegaldit-i index and the i and p parameters in the galdit-ip index has increased the severity of vulnerability. so that with theaddition of i and p parameters, the percentage and area values of the vulnerable classes have changed and the intensity ofvulnerability has increased. in general, it can be said that in the eastern and central regions of the urmia plain and on the coastaledge of the aquifer, the intensity of vulnerability is very high to high, and in the western part and farther from the coast, theintensity of the damage is acceptability decreases. so that in the southeastern part of the studied aquifer, the degree and severityof vulnerability is higher than in other places.