بررسی واقع‌گرایی درگزاره‌های سلبی و عدمی

«معرفت» به معنای دقیق کلمه، با «شناخت‌واقع» قرین است و از «مطابقت با واقع» منفک نیست. از این رو، «واقع‌گرایی» در برابر «شک‌گرایی» و «نسبی‌گرایی» که از «علم به واقع» می‌گریزند، قراردارد. اما واقع‌گرایی دو گونه است: الف. واقع‌گرایی معرفت‌شناختی؛ ب. واقع‌گرایی وجود‌شناختی. واقع‌گرایی معرفت شناختی گرایش به این است که شناخت واقع ممکن است و واقع‌گرایی وجودشناختی گروش به این است که چیزی ورای ذهن و دستگاه ادراکی وجود دارد. البته، ما در‌ این مقاله با نوع اول از واقع‌گرایی، یعنی واقع‌گرایی معرفتی، سر‌وکار داریم، به ویژه با واقع‌گرایی معرفتی درگزاره های سالبه و عدمی، زیرا مسئله‌ای که در‌اینجا مطرح است، این است که آیا واقع‌گرایی درگزاره های سالبه و عدمی ممکن است؟ پاسخ از دوحال خارج نیست. پاسخ یا مثبت است، یا منفی. اگر پاسخ مثبت باشد، سوال می شود چگونه؟ مگر این نوع گزاره ها واقعی دارند که با آن مطابِق باشند؟ اما اگر پاسخ منفی باشد، باز این سوال مطرح می شود که صدق، یعنی مطابقت با واقع، در این نوع گزاره ها چگونه متصوَّر است؟ از سوی دیگر، پاسخ به مسئله دقیقاً به پاسخ به پرسش درباره چیستی واقع سلبی و واقع عدمی مربوط است. بدین معنا که ما تا ندانیم «واقع سلبی» و «واقع عدمی» چیست، نمی‌توانیم به چیستی و امکان واقع‌گرایی درگزاره های سلبی و عدمی دست یابیم. بدین ترتیب، مسئله به تدریج به دشواری می گراید که دشواری آن ناشی از ابهام در چیستی «واقع سلبی» و «واقع عدمی» است. این مقاله در راستای حل مسئله، نخست فرضیه هایی (پنج فرضیه) را مطرح می کند، سپس به نقد و بررسی آنها می پردازد و سرانجام با ارائه فرضیه ای در این زمینه و دفاع از آن به تبیین واقع‌گرایی در گزاره های سلبی و عدمی می پردازد. فرضیه ای که این مقاله از آن دفاع می کند، این است که این نوع گزاره ها دارای «واقع» و «نفس‌الامر» می‌باشند، ولی واقع و نفس‌الامرآنها «وجودی» نیست؛ چنانکه واقع آنها فرضی(مجازی) و تَبَعی (وابسته به وجود) هم نمی باشد. بنابراین، فرضیه ای که به عنوان پایه برای «واقع گرایی در گزاره های سلبی و عدمی» معرفی می شود، این است که واقع درگزاره های سلبی و عدمی، واقع حقیقی است نه مجازی و واقع اصیل است، نه وابسته به وجود، و واقع‌عدمی است نه وجودی، و این فرضیه ای است که مقبول بعضی فلاسفه اسلامی، مانند حکیم سبزواری، و برخی فلاسفه غرب، مانند برتراند راسل، قرار گرفته است.