علامه طباطبایی و رئالیسم فلسفی همراه با برخی ملاحظات و نقدها

یکی از مباحث مناقشه برانگیز فلسفی، رئالیسم و سیر تطور آن می باشد. رئالیسم که باید آن را در نقطه مقابل ایده آلیسم در نظر داشت، در موضوعات مختلف از جمله اخلاق، زیبایی شناسی، علیت، علم و ریاضیات به کار می رود. نکته مهم این است که واقع گرایی در یک رویکرد صحیح، این مزیت را دارد که یک فلسفه تقلیل گرایانه نیست چراکه می تواند امور مادی و همچنین معنوی، ذهنی و غیر مادی را تا حدی و نه مطلق، در یک همگرایی منطقی قرار دهد. در این میان، علامه طباطبایی از فیلسوفان مسلمانی است که نه فقط با نظریات مدرن در باب رئالیسم آشنایی دارد، بلکه تلاش کرده است، ضمن نقد و بررسی دیدگاه های گوناگون، در نهایت، رئالیسم را البته با قرائت خود که متاثر از فلسفه اسلامی است، تا حدی به اثبات برساند. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا وارد تبیین رئالیسم و سیر تاریخی آن شده و پس از روشن کردن وجوه پرابلماتیک بحث، نظرات کلیدی علامه طباطبایی درباره رئالیسم را توضیح می دهد. همچنین در انتهای مقاله، نگارنده نظرات و نقدهای خود که بعضاً نقدهایی به دیدگاه های علامه نیز محسوب می شود را نیز فهرست‌وار بیان کرده است. این ملاحظات و نقدها از اهمیت بالایی برخوردار است و در مواردی برای نخستین بار در فضای فلسفه اسلامی مطرح شده است.