«هستی‌شناسی حق‌بنیاد» بر محور علم حضوری

غفلت و بهره‌نبردن از ظرفیت‌های معرفتیِ «علم حضوری»، یکی از اساسی‌ترین نقدهایی است که به جریان معرفت‌شناسی در فلسفه‌های مدرن (غربی) وارد شده است. این غفلت باعث شده که دوگانه‌ی ذهن/عین همواره به‌مثابه یک بحران معرفتی در این فلسفه‌ها اظهار وجود کند و برخلاف ظهور فلسفه‌ها و فیلسوفان متکثّر و بعضاً قدرتمند، پاسخ روشن و آرام‌بخشی به این چالش یافت نشود و فیلسوفان برای حلّ آن به خرط‌قتاد بیفتند و بالتبع در هستی‌شناسی نیز دچار تحیّرِ روزافزون گردند؛ نشانه‌ی این تحیّر را در تشتّت نظام‌های فلسفی به تعداد فیلسوفان بزرگ می‌توان مشاهده کرد. بر همین اساس مسئله‌ی اصلیِ این مقاله این است که «چگونه می‌توان با بهره‌مندی از ظرفیت معرفتیِ «علم حضوری» بنیان‌های معرفتی بشر را سامان داد و سپس بر اساس این بنیان، یک نظام هستی‌شناسیِ متقن و قدرتمند بنا کرد؟»این مقاله در پیِ آن است که یک «صورت‌بندیِ بدیع از نظام هستی‌شناسی» و در نتیجه «طرحی نو برای فلسفه‌ی اولی» ارائه کند. در ارائه‌ی این صورت‌بندی و طرح بدیع، تلاش بر این بوده که حدّاکثرِ بهره از سنّت قویمِ فلسفه‌ی اسلامی برده و هر آنچه از ظرفیت‌های معرفتیِ حکیمان پیشین (به‌ویژه جناب صدرالمتالّهین) که امکانپذیر است، برده شود و این ویژگی، نه باعث ضعف بلکه مایه‌ی قوّت بیشترِ این ایده تلقّی می‌شود. لذا مهم‌ترین ویژگی این صورت‌بندی، ابتناء یک نظام فلسفیِ کاملاً واقع‌گرا بر یک اصل معرفت‌شناختیِ متقن است.شالوده‌ریزیِ «هستی‌شناسیِ حق‌بنیاد» طی دو بخش به ثمر می‌رسد: حاصل بخش اوّل «معرفت‌شناسیِ وجودگرا» به عنوان نظریه‌ای رقیب برای مبناگرایی و انسجام‌گرایی است. در بخش دوّم نیز ایده‌ی «نظام حقّ» به عنوان یک مدل ارتقاء یافته -از مدل رایج در حکمت متعالیه- برای نظام هستی‌شناسی پیشنهاد می‌شود. در بخش سوّم پس از ارائه‌ی تعریفی شرح‌اللفظی از «هستی‌شناسیِ حق‌بنیاد»، امتیازات و ثمرات این هستی‌شناسی به عنوان یک «چارچوب نظری» تشریح می‌گردد.البته این مقاله فعلاً فقط در مقام «طرح موضوع» و ارائه‌ی پیشنهادی کبروی در قالب پاسخ به دو مسئله‌ی «چیستی» و «چرایی» است و امتداد این نظریه در حیطه‌ی «چگونگیِ تدوین الگوی روش‌شناختی» نیازمند مجالی دیگر و تامّلات بیشتر خواهد بود.