تحلیل واکاوانه واقع‌گرایی معرفتی در نسبت با نظریه اعتباریات

این مقاله، ضمن بررسی مولفه های اساسی رئالیسم و آنتی رئالیسم در سه ساحت متافیزیکی، معناشناختی و معرفت شناختی و همچنین با نظری اجمالی بر دو استدلال مناقشه واقع گرایی و ناواقع گرایی علمی (استدلال معجزه ممنوع (nma) به مثابه اصلی ترین استدلال رئالیسم علمی -مبنی بر رهنمونی موفقیت علمی برای صدق تقریبی- و همچنین استدلال فرا استقراء بدبینانه (pmi) به مثابه اصلی ترین استدلال آنتی رئالیسم علمی - مبنی بر عدم استلزام موفقیت بر صدق تقریبی-) ضمن تبیین و تشریح مسئله اصلی پژوهش در ادبیات معاصر و روشن شدن جایگاه و محل بحث، به بازخوانی مسئله رئالیسم و آنتی رئالیسم علمی در بستر تفکر اسلامی پرداخته و در جهت یافت پاسخ فلسفه اسلامی بدین مسئله، با علامه طباطبایی به منزله یکی از فلاسفه معاصر ایرانی همزبان می‌شود و به نحوی مسئله را از ایشان می پرسد تا درنهایت با عطف نظر بر نظریه اعتباریات و همچنین مولفه های اساسی تمایز ادراکات حقیقی از اعتباری، سعی در یافت پاسخ علامه طباطبایی بدین مسئله گردد؛ بنابراین در گام انتهایی مقاله نسبت نظریه اعتباریات با واقع گرایی و ناواقع گرایی معرفت شناختی روشن شده و فلسفه اسلامی به مثابه یک فلسفه واقع گرا در حوزه معرفت شناختی، امکان معرفت را منتفی ندانسته، اگرچه ادراک حقیقی و فهم واقعیت را موقوف بر اصول و مقومات و شرایط و لوازمی خاص می‌داند. همچنین نقطه قابل توجه در این نظریه‌این است که در نظریه اعتباریات، امکان تحقق قسمی دیگر از علم که در نسبت با واقعیت و حقیقت نیست نیز لحاظ شده و لذا تامل در ادراکات اعتباری به نحوی می‌تواند در ملازمه با آنتی رئالیسم علمی و وضعیت علم جدید راهگشای اندیشه ما باشد؛ بنابراین این پژوهش حول محور مسئله واقع گرایی و ناواقع گرایی معرفتی با هدف یافت پاسخ فلسفه اسلامی، به بازخوانی اندیشه علامه طباطبایی پرداخته و در ضمن یک روش توصیفی-تطبیقی-استنتاجی، ضمن پاسخ بدین مسئله، چالش های پیش رو در این دیدگاه را نیز مورد مداقه قرار می‌دهد.