مولفه‌های رئالیسم معرفتی در نظریه اعتباریات علامه طباطبائی

رئالیسم یا واقع‌گرایی معرفتی یکی از اساسی‌ترین پیش‌نیازهای گفت‌وگوی منتج علمی و فلسفی است. ضرورت این مسئله در علم اخلاق امری انکارناپذیر است. عدم التزام به واقع‌گرایی فلسفی ما را به وادی شکاکیت اخلاقی می‌کشاند. نظریه اعتباریات علامه طباطبائی یکی از ابداعات ایشان است که در حیطه حکمت عملی و به ویژه اخلاق طرح می‌شود. از ابتدای طرح این نظریه آراء متناقضی بر محور آن شکل گرفته است. یکی از مباحث بحث‌برانگیز، معرفت‌شناسی اخلاقی نظریه اعتباریات است. برخی هرگونه بحث معرفتی پیرامون این نظریه را ناصحیح دانسته‌اند و برخی ایشان را شناخت‌گرا و برخی دیگر ناشناخت‌گرا معرفی می‌کنند. در این پژوهش تلاش شده است تا با ترسیم نظام معرفت‌شناسی اخلاق اعتباری، حدود و ثغور این نظریه را مشخص کنیم. برای این هدف از نظریات مطرح و مرتبط در معرفت‌شناسی اخلاق معاصر بهره گرفته شده است. در ابتدا شاخصه‌های دو نظریه مبناگروی و انسجام‌گروی در ارتباط با ساختار معرفت اخلاقی طرح شد و در مقایسه‌ای نشان داده شد که علامه طباطبائی ترکیبی از این دو مبنا را در نظریه خود گنجانده‌اند. در باب نظریات مرتبط با صدق نیز شاخصه‌های نظریات مطابقت و صدق عملگرایانه با نظریه اعتباریات مورد سنجش قرار گرفت. اگرچه عباراتی از علامه مشعر به نوعی صدق عملگرایانه است ولی با مقایسه عبارات مختلف ایشان، مشخص می‌شود که ایشان از دیدگاه مطابقت در صدق تبعیت می‌کنند.