رویکرد ذاتی به واقع گرایی معرفتی (رئالیسم معرفتی مبتنی بر نظریه ذاتی شهید صدر)

واقع گرایی معرفتی دیدگاهی است که هم وجود جهانِ مستقل از ذهن فاعل شناسا را می-پذیرد و هم امکان شناخت آن را قبول دارد. فیلسوفان مسلمان که از طرفداران این رویکرد هستند، اثبات این ادعا را از طرق مختلفی پیگیری نموده اند. در این میان شهید صدر که در حوزه معرفت شناختی دارای نظریه ای متفاوت -به نام نظریه ذاتی- است راهی دیگر در پیش گرفته است. او پس از نقد عقل گرایی ارسطویی و تجربه گرایی غربی در مسئلۀ استقرا، تنها روش معتبر و معرفت زا را استقرا دانسته و براساس نظریه احتمالات، یقین به نتیجه استقرا را یقینی موجّه معرفی می کند. صدر با تفکیک میان متعلق معرفت از یکسو و درجه تصدیق از سوی دیگر، واقع گرایی را در هر دو بُعد پیگیری می کند. او که قائل به نظریه مطابقت است خطای در بُعد اول (متعلق معرفت) را مورد نظر قرار داده و سعی می کند با استدلال استقرایی هم وجود واقعیت خارجی را ثابت کند و هم تطابق معرفت با واقعیت را در قضایای محسوسه نشان دهد. اما بخش اصلی نظریه او تاکید بر بُعد دوم معرفت است و تلاش او آن است که با هماهنگ نمودن درجه تصدیق یک معرفت با واقعیت های عینی، آن را توجیه نماید. او ضمن کنار گذاشتن یقین ذاتی (یقین روان شناختی)، تاکید بیش از حد منطق ارسطویی بر یقین منطقی را نیز بی وجه می بیند و وصول به یقین موضوعی(یقین عقلایی و موجه) را دنبال می کند.پژوهش حاضر که براساس روش تحلیلی-توصیفی انجام گرفته است ضمن بیان سیر تحول فکری صدر و نحوه دستیابی او به نظریه ذاتی، نحوۀ اعتبار بخشی او به روش استقرایی را توضیح و سپس به دو اشکال از مهمترین اشکالات مطرح شده نسبت به نظریه فوق پرداخته و به آنها پاسخ می دهد.