شبیه سازی پویایی روند بیابان زایی مبتنی بر رویکرد تفکر سیستمی؛ مروری بر اصول و ساختار

بیابان یک اکوسیستم پیچیده و بیابان‌زایی یک فرآیند پویا، همراه با تهدید و خطر جدّی برای محیط-زیست و انسان است. شبیه سازی سیستم های محیطی مبتنی بر فرآیند دو نظام طبیعی و انسانی، درک و شناخت عملکردی اکوسیستم‌ها را فراهم می‌سازد. پویایی سیستم (system dynamic) به عنوان شاخه ای از تفکّر سیستمی است که به ارائه مدل مفهومی و شبیه سازی آن بر مبنای این تفکّر، برای بررسی و مطالعه رفتار سیستم های پیچیده همچون بیابان‌زایی و تخریب سرزمین می پردازد. مدل سازی دینامیک بیابان زایی به عنوان تابعی از عوامل طبیعی همچون اقلیم، زمین شناسی، خاک و فعالیت های انسانی مانند؛ افرایش جمعیت، تغییر کاربری اراضی، توسعه اراضی شهری، کشاورزی و دامداری برای پیش بینی خطر بیابان زایی و حمایت از سیاست گذاری احیاء اراضی تخریب شده لازم و ضروری است. پژوهش حاضر با رویکردی اکتشافی- مروری و با هدف شناسایی عوامل اصلی تاثیرگذار در گسترش بیابان‌زایی با استفاده از رویکردهای مفهومی dpsir و معرفی روشی مناسب برای مدل‌سازی دینامیک تغییرات بیابان‌زایی بر اساس مدل سازی فضایی و مدل دینامیک سیستم فضایی (spatial system dynamic) همراه با نمودارهای علّی-حلقوی ارائه شده است. در این پژوهش برای نمونه، نمودار علّی-حلقوی دو زیر مجموعه از عوامل موثر در گسترش بیابان‌زایی مانند؛ افزایش چرای دام و تغییر کاربری اراضی بر تخریب پوشش گیاهی و فرسایش خاک مورد بحث قرار گرفته است. امید است روش ارائه شده، امکان تغییر رویکرد مدیریت اراضی طبیعی مبتنی بر مدیریت ریسک را توسعه داده و توجه برنامه‌ریزان محیطی را در مدل-سازی تغییرات و کاهش خسارت ناشی از آنها فراهم سازد.

dynamic simulation model of desertification trend using systems thinking approach: a review of principles and structure

the desert is a complex ecosystem and desertification is a dynamic process and a serious risk with environmental and human threats. simulation of natural or human systems with scientific model is used to understand their performance. system dynamic is a branch of system thinking that provides a conceptual model and its simulation based on this thinking, to investigate and study the behavior of complex systems such as desertification. modeling the dynamics of desertification as a function of natural factors such as climate, geology, soil and human activities such as population growth, land use change, development of urban land, agriculture and animal husbandry to predict the risk of desertification and support it is necessary and necessary for the rehabilitation of destroyed lands. the current research with an exploratory-review approach and with the aim of identifying the main influencing factors in the spread of desertification using dpsir conceptual approaches and introducing a suitable method for modeling the dynamics of desertification changes based on spatial modeling and the spatial system dynamic model and diagrams causal-circular is presented. in this research, for example, the causal-circular diagram based on key performance variables and effective factors on desertification has been discussed for two subsets of the effects of animal husbandry and soil erosion in the expansion of desertification. it is hoped that the presented method will develop the possibility of changing the approach of natural land management based on risk management and provide the attention of environmental planners as well as experts in the field of environmental risk management in modeling changes and reducing the damage caused by them.