بررسی عوامل موثر بر تمایل کشاورزان به استفاده از سیستم‌های آبیاری‌نوین (مطالعه موردی: روستاهای مرکز استان غزنی، کشور افغانستان)

از جمله کشورهایی که در مناطق خشک و نیمه خشک جهانی واقع شده کشور افغانستان است، این کشور از جمله کشورهایی است که در گذشته مشکلات آبی کمتری داشته است اما تغییرات اقلیمی، خشک‌سالی‌های شدید و پیاپی، رشد جمعیت و افزایش فزاینده تقاضای آب، بحران کمبود آب را در این کشور وخیم و نگران کننده کرده است به گونه‌ی که امروزه قسمت اعظم کشور افغانستان را مناطق کویری، خشک و کم‌آب پوشانده است. با مشاهده وضعیت بحرانی یاد شده، بایستی مدیریت و حفاظت پایدار منابع آبی این کشور را به عنوان یک چالش و دغدغه اساسی فراروی مسئولان و مردم محسوب نمود.این پژوهش به منظور بررسی عوامل موثر بر تمایل کشاورزان استان غزنی کشور افغانستان به استفاده از سیستم‌های آبیاری‌نوین طراحی و اجرا گردید. پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت و اهداف، از نوع پژوهش کاربردی و از منظر گرد‌آوری داده‌ها، توصیفی- پیمایشی است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه‌ می باشد که اساس طراحی آن استخراج متغیرها از پیشینه نگاشته‌ها بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده بود. تایید روایی پرسشنامه این پژوهش با استفاده از نظر اعضای هیات علمی دانشگاه لرستان و متخصصان کشاورزی انجام گرفت. برای سنجش میزان پایایی سوالات طرح شده، مطالعه پیش‌آهنگ در خارج از نمونه اصلی انجام گرفته و برای تایید آن از محاسبه آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد (616/0 تا 856/0). جامعه آماری این پژوهش، کشاورزان استان‌غزنی در کشور افغانستان بودند که تعداد آن‌ها 12781 نفر بود. براساس جدول کرجسی و مورگان، نمونه آماری 380 نفری برآورد گردید. لازم به ذکر است که به منظور انتخاب اعضای نمونه از روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای طبقه‌ای متناسب با حجم نمونه استفاده شد و داده‌ها از طریق پرسشنامه گرد‌آوری شدند.نتایج تحقیق نشان داد، بر اساس تئوری اصلی رفتار برنامه ریزی شده، تاثیر متغیرهای هنجار ذهنی و کنترل رفتاری درک شده بر متغیر تمایل معنی‌دار شد. این دو متغیر در مجموع قادر بودند، 515/0 از متغیر تمایل کشاورزان به استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین را پیش‌بینی کنند. همچنین، بر اساس تئوری گسترش یافته رفتار برنامه‌ریزی شده، چهار متغیر هنجار ذهنی، کنترل رفتاری درک شده، هنجار اخلاقی و هویت خود بر تمایل کشاورزان به استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین تاثیر می‏گذارند. در مجموع این متغیرها قادر به پیش‌بینی 620/0 از تغییر‌پذیری متغیر تمایل بودند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که با افزودن دو متغیر هنجار اخلاقی و هویت خود به تئوری رفتار برنامه‏ریزی شده، قدرت پیش‏بینی تئوری افزایش یافت. نتایج توصیفی متغیر تمایل پاسخگویان به استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین نشان داد، تمایل رفتاری اکثریت کشاورزان به استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین در حد زیاد و خیلی زیاد است. علاوه براین، مقایسه تئوری اصلی رفتار برنامه‌ریزی شده و تئوری گسترش یافته رفتار برنامه‌ریزی شده نشان داد، با افزودن دو متغیر هنجار اخلاقی و هویت خود به تئوری اصلی رفتار برنامه‏ریزی شده، قدرت پیش‏بینی تئوری به طور قابل توجهی افزایش یافت.