معرفی گوهرسنگ سبلانیت (ابسیدین سبز) در ایگنمبریتهای آتشفشان سبلان، شمال غرب ایران

ابسیدین نوعی شبه کانی (مینرالوئید) است که به دلیل سرد شدن سریع مواد مذاب، اتم های آن فرصت ایجاد آرایشی منظم برای تشکیل ساختار بلوری را ندارند؛ در نتیجه این شیشه طبیعی به صورت آمورف تشکیل می شود. ابسیدین در اثر عوامل محیطی (دما، هیدراته شدن، هوازدگی) از بین می رود یا به پرلیت تبدیل می گردد، به همین دلیل تشکیل این گوهرسنگ از نظر زمین شناسی وابسته به فوران های جوان است و نمونه هایی از آن با سن قدیمی تر از میوسن به ندرت گزارش شده است. ابسیدین با نام های محلی اشک آپاچی و مارکانیت (marekanite) از گذشته مورد توجه گوهرتراشان در سراسر دنیا بوده است. در ایران نیز نوع سبز زیتونی آن در بین گوهرتراشان، شفاها با نام سبلانیت معروف است که در این پژوهش برای اولین بار به صورت رسمی از نام سبلانیت ((sabalanite برای ابسیدین سبز تیره آتشفشان سبلان استفاده شده است. در شمال غرب ایران در مناطقی مانند سراب و کوهستان بزقوش گوهرسنگ ابسیدین با اشکال تقریبا گرد در پوششی از پرلیت و در زمینه ای از ایگنمبریت های آتشفشان سبلان مشاهده می شود. مطالعات صورت گرفته در مورد این ماده معدنی تاکنون به صورت محدود در زمینه باستان شناسی بوده است که نتایج منشا یابی آنها از طرف باستان شناسان در جای خود قابل نقد و بررسی است. هدف از این پژوهش بررسی پارامترهای گوهرشناسی این گوهرسنگ است. گوهرسنگ ابسیدین در منطقه مورد مطالعه اغلب نیمه شفاف با رنگ سبز زیتونی تیره و اشکال نامنظم کروی با قطرهایی بین 5 تا 40 میلیمتر است. در بازارهای داخلی و خارجی انواعی از شیشه-های رنگی مصنوعی و سرباره های کوره های ذوب معدنکاری شدادی وجود دارد، که به اشتباه به آنها ابسیدین گفته می شود. بر اساس آنالیز icp-oes از ابسیدین های سبز تیره حاشیه آتشفشان سبلان غلظت آهن این نمونه ها حدود 1.5 درصد است که می تواند دلیل اصلی رنگ سبز تیره آنها باشد. در بعضی از ابسیدین های منطقه سراب حالت نواری مشاهده می شود که علت آن می تواند تعداد و تراکم وزیکول ها در باند های تیره و روشن باشد. با تراش دامله و فست از چند نمونه و استفاده از ابزارهای گوهرشناسی همچون رفرکتومتر ضریب شکست این گوهرسنگ 1.49 محاسبه شد. با استفاده از پلاریسکوپ در برخی از نمونه ها رفتار نوریadr با پدیده snake band و در برخی دیگر sr مشاهده گردید. با استفاده از ترازوی هیدرواستاتیک وزن مخصوص این گوهرسنگ 2.32 گرم بر سانتی متر مکعب به دست آمد.