منطق نگاه به شرق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (‌دوره دولت رئیسی)

انقلاب اسلامی نقطه‌ی عطفی در تغییر جایگاه غرب در سیاست خارجی ایران بود. اگرچه برخی پژوهش‌ها نگاه به شرق را نتیجه فشار ساختار نظام بین‌الملل یا چیرگی نگاه ایدئولوژیک بر سیاستمداران ایرانی می‌دانند، اما هدف این مقاله تبیین راه میانه‌ای در ارتباط با عقلانیت چرایی نگاه به شرق است که در دولت سیزدهم برجسته شده است. این مقاله با روش توصیفی-تبیینی این سوال را مطرح می‌کند که چه عواملی جایگاه قدرت‌های شرقی در منطق سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را دچار تحول کرده است؟ با اتخاذ مدل نظری زوال هژمونی این فرضیه قابل بررسی است که جدای از نگاه ایدئولوژیک اکنون ساختار نظام بین‌الملل در این تغییر جایگاهی ایجابی پیدا کرده که با تاثیر بر مولفه‌های منطقه‌ای، ضرورت نگاه به شرق را توجیه می‌کند. در نتیجه افزایش نقش چین در تحولات جهانی و غرب آسیا و تعامل بیشتر با کشورهای این منطقه در کنار کاهش حضور فیزیکی ایالات متحده، سبب شده است سیاست‌گذاران ایران فراتر از مولفه‌های ایدئولوژیک و فشار ساختاری از نوع سلبی، نگاه به شرق را مورد توجه قرار دهند که در این بین مولفه منطقه‌ای نیز موثر است و نگاه به شرق دیگر صرفاً مولفه‌ای محدود به طیف اصول‌گرا در سیاست خارجی ایران نخواهد ماند.